.png){kind=tracking}
Thanh tra Chính phủ vừa chính thức công bố bản kết luận thanh tra liên quan đến hai dự án y tế quan trọng: dự án đầu tư xây dựng mới cơ sở 2 của Bệnh viện Bạch Mai và dự án đầu tư xây dựng mới cơ sở 2 của Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức. Đây là hai công trình được kỳ vọng sẽ góp phần giảm tải cho các cơ sở chính tại Hà Nội.
Theo hồ sơ, cả hai dự án này đều được chủ đầu tư, tức là Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm, trình lên Bộ trưởng Bộ Y tế vào năm 2014 để xin phê duyệt chủ trương thuê đơn vị tư vấn nước ngoài thực hiện việc lập dự án đầu tư xây dựng.
Chủ trương thuê tư vấn nước ngoài có trước khi dự án được phê duyệt
Bản kết luận của Thanh tra Chính phủ nêu rõ một điểm bất thường nghiêm trọng: Bộ trưởng Bộ Y tế vào thời điểm đó đã ra quyết định phê duyệt chủ trương thuê tư vấn nước ngoài để thực hiện việc thiết kế cho cả hai dự án này, trong khi bản thân các dự án này còn chưa hề được cấp có thẩm quyền phê duyệt chính thức. Đáng chú ý hơn, việc phê duyệt này diễn ra mà không hề có đề xuất chính thức nào từ phía chủ đầu tư về việc cần thiết phải thuê tư vấn nước ngoài ở giai đoạn đó.
Thêm vào đó, mặc dù trong tờ trình gửi lên Bộ Y tế, Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm có đề xuất việc thuê tư vấn nước ngoài, nhưng đơn vị này lại hoàn toàn không cung cấp được bất kỳ tài liệu nào để chứng minh cho khẳng định của mình rằng: "Các đơn vị tư vấn xây dựng hoạt động trong nước không đủ năng lực và kinh nghiệm để đảm bảo yêu cầu của dự án, do đó việc thuê tư vấn nước ngoài là cần thiết để thực hiện dự án". Sự thiếu vắng căn cứ này cho thấy tính thiếu thuyết phục trong đề xuất.
Đặc biệt, tại Thông báo số 417, ban hành ngày 9 tháng 5 năm 2014, Bộ Y tế đã đưa ra ý kiến chỉ đạo, trong đó xác định rõ ràng Công ty VK Group (có trụ sở tại Vương quốc Bỉ) là đơn vị sẽ thực hiện công tác tư vấn lập dự án. Việc chỉ định này diễn ra trước cả khi quy trình lựa chọn nhà thầu theo luật định được tổ chức.
Kết luận thanh tra nhấn mạnh: "Việc trình đề xuất và phê duyệt chủ trương thuê tư vấn nước ngoài để lập dự án đã thể hiện rõ tính chủ quan, mang ý chí cố ý nhằm lựa chọn bằng được đơn vị tư vấn nước ngoài là Công ty VK Group, mà không hề tiến hành đánh giá một cách khách quan, đầy đủ về khả năng đáp ứng các điều kiện về năng lực chuyên môn cũng như kinh nghiệm thực tế của các đơn vị tư vấn trong nước. Hành vi này đã vi phạm một cách nghiêm trọng các quy định của pháp luật Việt Nam về đấu thầu và cả quy chế về việc thuê tư vấn nước ngoài trong lĩnh vực hoạt động xây dựng tại Việt Nam".
Thanh tra Chính phủ cũng đưa ra đánh giá rằng, toàn bộ quy trình trình duyệt, phê duyệt kế hoạch tuyển chọn nhà thầu, cũng như kết quả của việc tuyển chọn phương án thiết kế kiến trúc cho cả hai dự án bệnh viện này đều tồn tại những vi phạm nghiêm trọng khác.
Cụ thể hơn, Giám đốc Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm đã trình xin phê duyệt kế hoạch tuyển chọn phương án thiết kế kiến trúc cho cả hai dự án, chỉ định đích danh Công ty VK Architects and Engineers, vào thời điểm trước cả khi Bộ trưởng Bộ Y tế chính thức phê duyệt chủ trương chung về việc thuê tư vấn nước ngoài để lập dự án.
Hơn nữa, việc lựa chọn Công ty VK Architects and Engineers mà không thông qua hình thức tổ chức thi tuyển phương án kiến trúc theo quy định, cũng không hề có cơ sở pháp lý hay căn cứ rõ ràng nào được trình bày để giải thích cho việc phê duyệt này.
Trong quá trình này, còn xuất hiện sự sai khác đáng ngờ giữa tên của đơn vị tư vấn được đề xuất ban đầu để tuyển chọn phương án thiết kế kiến trúc (là Công ty VK Architects and Engineers) và tên của đơn vị tư vấn cuối cùng được lựa chọn thực hiện phương án kiến trúc (là Công ty VK Group, với đại diện pháp lý tại Việt Nam được ghi là Công ty TNHH một thành viên VK Việt Nam).
Các hồ sơ và tài liệu do chủ đầu tư cung cấp cho đoàn thanh tra hoàn toàn không có bất kỳ thông tin nào xác minh về tư cách pháp nhân của Công ty VK Architects and Engineers. Đồng thời, cũng không có hồ sơ hay tài liệu nào chứng minh được rằng Công ty TNHH một thành viên VK Việt Nam thực sự là đại diện hợp pháp tại Việt Nam cho cả hai pháp nhân nước ngoài nêu trên - tức là cả Công ty VK Group và Công ty VK Architects and Engineers.
Giá trị hợp đồng tư vấn lập dự án bị đội lên nhiều lần, gây thiệt hại ngân sách ước tính 80 tỷ đồng
Qua công tác thanh tra, cơ quan chức năng còn phát hiện ra rằng, việc lập và thẩm tra chi phí dự kiến cho việc thuê tư vấn nước ngoài để lập dự án, được đưa vào trong dự toán chi phí chuẩn bị đầu tư, cũng hoàn toàn thiếu cơ sở pháp lý và căn cứ xác đáng. Mức chi phí này được xác định cao hơn gấp nhiều lần so với việc tính toán theo định mức chi phí tư vấn được quy định bởi nhà nước.
Đáng chú ý, khâu thực hiện cả 4 gói thầu liên quan đến tư vấn nước ngoài (bao gồm các gói thầu TV4/2014, TV5/2014, TVBM-04 và TVVĐ-04) đều bị phát hiện có những sai phạm nghiêm trọng trong quá trình triển khai.
Kết luận thanh tra nêu rõ trách nhiệm: "Bộ trưởng Bộ Y tế, Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm cùng các đơn vị liên quan và các cá nhân trực tiếp tham gia vào quá trình này đã có hành vi cố ý làm trái các quy định, vi phạm nghiêm trọng pháp luật về đấu thầu. Các vi phạm thể hiện ở việc phân chia gói thầu không dựa trên cơ sở tính chất kỹ thuật, trình tự thực hiện hợp lý hay tính đồng bộ cần thiết của dự án; đồng thời còn đưa cả tên cụ thể của nhà thầu tư vấn nước ngoài (Công ty VK Group) vào hồ sơ ngay từ giai đoạn trình và phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu".
Theo đánh giá của Thanh tra Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Y tế và Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm vào thời điểm đó đã thực hiện hành vi "vi phạm nghiêm trọng các quy định của pháp luật về đấu thầu với mục đích không gì khác là để chọn được đúng đơn vị tư vấn nước ngoài là Công ty VK Group, vốn đã được xác định và nhắm tới từ trước khi quy trình đấu thầu diễn ra".
Quá trình thương thảo các điều khoản và ký kết các hợp đồng tư vấn sau đó cũng tiếp tục để xảy ra nhiều sai phạm. Giá trị của các hợp đồng được ký kết đã bị đẩy lên cao hơn gấp nhiều lần so với giá trị thực tế nếu tính toán theo định mức chi phí tư vấn đầu tư xây dựng công trình được ban hành kèm theo Quyết định số 957/QĐ-BXD ngày 29 tháng 9 năm 2009 của Bộ Xây dựng. Cụ thể, giá trị hợp đồng cho công tác tư vấn lập dự án của cả hai bệnh viện đã cao gấp khoảng 5,6 lần so với định mức (số tiền chênh lệch cao hơn tạm tính vào khoảng hơn 35,8 tỷ đồng cho cả hai dự án cộng lại).
Tương tự, giá trị hợp đồng cho công tác tư vấn thiết kế kỹ thuật và thiết kế bản vẽ thi công của hai dự án (trong đó, riêng giá trị của 2 hợp đồng tư vấn thiết kế kiến trúc đã chiếm tới 72% tổng giá trị) cũng cao gấp khoảng 2,3 lần so với định mức (số tiền chênh lệch cao hơn tạm tính vào khoảng hơn 69 tỷ đồng cho cả hai dự án).
Như vậy, tổng cộng giá trị của các hợp đồng tư vấn đã ký kết cao hơn so với giá trị tính theo Định mức 957 của Bộ Xây dựng một khoản tiền lên tới khoảng 104,86 tỷ đồng. Xét trên số tiền thực tế đã được thanh toán cho các hợp đồng này, tổng giá trị đã chi trả cao hơn so với giá trị tính theo Định mức 957 được tạm tính là khoảng 80 tỷ đồng. Điều này đã trực tiếp gây ra thiệt hại cho ngân sách nhà nước một khoản tiền tạm tính là khoảng 80 tỷ đồng do việc chi trả vượt mức quy định cho các hợp đồng tư vấn.