Trước đó, khi Trump công bố tối hậu thư đề nghị áp thuế trừng phạt một cách mạnh mẽ lên Trung Quốc, mọi ánh nhìn đều hướng về khả năng “gây chiến” của ông. Nhiều người cho rằng đây là cách tính toán thâm thúy, một cú đánh không nhằm hạ gục đối thủ về mặt kinh tế đơn thuần mà còn chạm vào lòng tự trọng của một chế độ không bao giờ chịu thua. Cơ hội tưởng chừng như “lỡ tay” đã nhanh chóng trở thành chiến lược chủ động khi Trump dồn lực vào việc “ép” Bắc Kinh phải đáp trả bằng những động thái cực đoan.
Ngay sau những bước đi nóng bỏng của Trump, Bắc Kinh đã không hề im lặng. Với mức thuế 84% áp lên hàng loạt mặt hàng chiến lược như đậu nành, chip bán dẫn, thiết bị hàng không, và năng lượng – những mặt hàng mà Mỹ rất cần để duy trì sức mạnh kinh tế của mình – Bắc Kinh đã tự tin cho rằng mình vừa thể hiện sức mạnh của chính sách đối ngoại. Tuy nhiên, cú trả đũa này lại mở ra một chuỗi phản ứng mà Trump đã “giăng sẵn” từ lâu. Những động thái quá khích của Trung Quốc không chỉ đẩy họ vào cái bẫy của chính mình mà còn làm sáng tỏ bản chất không thể kiểm soát của chính chế độ độc đảng.
Trong đấu trường không gian tâm lý chiến, Trump không đánh giá chiến thắng qua các chỉ số xuất nhập khẩu hay tăng trưởng GDP như các ông lớn kinh tế thường làm. Chính ông đo bằng hình ảnh; bằng cách xác định ai thực sự trông “đáng ngờ” và mất lòng tin của bạn bè trên trường quốc tế. Các nước đứng giữa – từ Thái Lan, Philippines đến Malaysia – đã lựa chọn cách không bị cuốn theo cơn sốt phản ứng của Bắc Kinh. Ngay sau khi Bắc Kinh tung ra mức thuế kinh hoàng, Hoa Kỳ đã nhanh chóng đáp trả bằng việc nâng mức thuế lên tới 115% đối với hàng hóa Trung Quốc, tạo nên một vòng xoáy mà theo đó, quyền lực của Bắc Kinh càng rơi vào tình trạng bất lợi khi đứng giữa những lời cáo buộc của đồng minh quốc tế.
Câu chuyện thương chiến không chỉ là cuộc đụng độ kinh tế đơn thuần, mà còn là trận đấu về mặt tâm lý – nơi mà kẻ thắng không phải lúc nào cũng là người có số liệu “số đông” mà là người biết khiến đối thủ lộ ra “điểm yếu chết người.” Trump, với cái đầu lạnh và tầm nhìn xa trông rộng, đã giăng sẵn “bẫy phản ứng” (Reactive Devaluation) – một khái niệm trong tâm lý chính trị, khi đối thủ bị khiêu khích sẽ hành động quá mức và từ đó tự vạch mặt thật của mình. Một khi Bắc Kinh công khai dùng mức thuế 84% như một vũ khí để bảo vệ “sức mạnh” quốc gia, chính họ đã làm lộ ra chính bản chất thiếu linh hoạt, khiến các lực lượng bên ngoài càng thêm nghi ngờ về tính ổn định của Trung Quốc.
Đột phá trong cuộc chiến không chỉ dừng lại ở ngôi sân của hàng hóa mà còn len lỏi vào cửa sổ thị trường tài chính. Vào một ngày không mấy khác thường, Bắc Kinh đã gây chấn động toàn cầu bằng đòn bán tháo 760 tỷ USD trái phiếu kho bạc mà họ sở hữu, một động thái nhằm ép buộc Mỹ phải chịu áp lực từ dòng vốn. Ở góc độ chiến lược, đây là chiếc bài tài chính ít ai dám tung ra: làm cho lãi suất của Mỹ tăng lên, gây ra sự bất ổn trên thị trường vốn toàn cầu và buộc các nhà đầu tư phải đặt câu hỏi về sự an toàn của đồng USD – “nơi trú ẩn an toàn” truyền thống của các nhà đầu tư quốc tế.
Dù vậy, trò chơi của Bắc Kinh lại gặp bước đường khó khăn khi dòng tiền khắp nơi vẫn tiếp tục đổ về thị trường Mỹ. Cục Dự trữ Liên bang (Fed) với những công cụ can thiệp tài chính mạnh mẽ luôn có khả năng xoa dịu cơn bão thị trường. Đồng thời, nhà đầu tư toàn cầu vẫn tin tưởng vào tính minh bạch và sự ổn định của hệ thống pháp lý Mỹ. Trong khi đó, dòng tiền bị “thả ra” từ Bắc Kinh lại không hề dễ dàng áp dụng: đổ vào vàng thì đối mặt với sự biến động khôn lường, đổ vào các trái phiếu ở các nước yếu thì thiếu tính thanh khoản, còn giữ trong nước thì chỉ làm tăng nguy cơ lạm phát. Cách đây không lâu, các nhà kinh tế quốc tế đã cảnh báo rằng đòn đánh mạnh tay của Trung Quốc chỉ khiến họ tự đẩy mình vào tình thế “cạm bẫy tự hủy.”
Sức mạnh của Trump không nằm ở con số đơn thuần mà là ở khả năng biến mỗi đòn tấn công của đối thủ thành một bằng chứng sống động về tính “không đáng tin cậy” của họ. Hành động của Bắc Kinh, dù mạnh mẽ có vẻ, lại trở thành minh chứng cho một chế độ không thể kiểm soát được cảm xúc và phản ứng ngoại giao. Một đất nước mà chính sách đối ngoại chủ yếu dựa trên bản năng “trả đũa” chẳng những không thể giữ được lòng tin của các đối tác quốc tế mà còn tự làm mất đi uy tín vốn có.
Song song với đó, những tín hiệu cảnh báo từ bên trong Trung Quốc càng làm cho bức tranh toàn cảnh trở nên bi thảm hơn. Bất động sản ngập nợ, dòng FDI rút lui từng ngày, thị trường chứng khoán lao dốc và đồng Nhân dân tệ mất giá – tất cả đều cho thấy Bắc Kinh đang đối mặt với những vấn đề nội tại nghiêm trọng. Trong khi đó, hình ảnh “trung tâm ổn định” của Trung Quốc trên trường quốc tế ngày càng mờ nhạt; các đối tác kinh tế và các đồng minh truyền thống càng không còn tin tưởng vào khả năng giữ vững “an toàn tài chính” của Bắc Kinh nữa.
Chính trong hoàn cảnh đó, nhiều học giả và nhà phân tích không khỏi liên tưởng hình ảnh hiện tại của Chủ tịch Tập Cận Bình với bóng ma của Tưởng Giới Thạch – kẻ từng nắm quyền nhưng lại tự vỡ tan dưới sức nặng của chính các quyết sách cứng nhắc và thiếu linh hoạt. Tưởng Giới Thạch, với sự hậu thuẫn của Mỹ trong giai đoạn khó khăn sau Thế chiến II, đã từng nỗ lực dùng quyền lực quân sự và chính trị để duy trì bệ phóng của mình. Nhưng cuối cùng, cách ứng xử thiếu mềm dẻo, chỉ biết đập tan mọi bất đồng bằng sức mạnh tuyệt đối đã đẩy ông vào bờ vực thất bại, mất lòng dân và mất đi niềm tin của cả nội bộ cũng như đồng minh quốc tế.
Bây giờ, khi so sánh, không thể không nhận ra những điểm tương đồng đáng báo động giữa hai thời kỳ: trong khi Tưởng Giới Thạch từng bị cuốn vào cuộc chạy đua với các đối thủ chính trị nội bộ và những mâu thuẫn đan xen, thì giờ đây, Tập Cận Bình cũng đang đối mặt với những thử thách khổng lồ không chỉ từ bên ngoài mà còn từ chính nội bộ. Các chính sách cứng rắn, việc kéo theo hàng loạt đòn tấn công cực đoan như áp thuế 84% hay bán tháo trái phiếu, đã tự khoác lên mình hình ảnh của kẻ “không đáng tin” theo đúng cách mà Trump đã lên án. Những đòn đánh này, dù có thể ngay lúc này bảo vệ được lòng tự trọng trong nước, nhưng lại khiến hình ảnh của Trung Quốc hòa vào dòng chảy bất ổn của thị trường quốc tế.
Trong cuộc chiến không khoan nhượng này, Donald Trump cùng đội ngũ của mình đã không chỉ sử dụng các biện pháp truyền thống mà còn kết hợp những chiến lược “chọc vào tâm lý” tinh vi. Đằng sau những quyết sách quyết liệt, luôn có những chiến lược gia tài tình – như Peter Navarro, tác giả của cuốn sách “Death by China” và Steve Bannon – những người vốn nổi tiếng với góc nhìn bảo thủ và phản toàn trị, sẵn sàng dùng mọi phương tiện để phơi bày những điểm yếu của chế độ Bắc Kinh. Họ hiểu rõ, trong căn phòng thương mại toàn cầu, không phải ai cũng có thể duy trì lòng tin của thị trường nếu liên tục dựa vào những con số ảo, mà cần phải thể hiện được sức mạnh thực sự qua những quyết định chiến lược vượt xa các phép tính kinh tế ngắn hạn.
Việc Trump không dừng lại ở việc “đánh” bằng các con số mà còn mở rộng sang khía cạnh ý thức hệ chính là điều khiến đối thủ phải đau đầu. Ông luôn nhớ rằng, trong thế giới toàn cầu hóa hiện nay, không có một “đồng minh” nào có thể đảm bảo sự ổn định nếu hệ thống chính trị của đối thủ chỉ biết “phản ứng cứng rắn” theo kiểu tự hủy. Mỗi lần Bắc Kinh phản ứng quá mức, chính họ lại vô tình công nhận rằng chế độ tập quyền của mình không đủ trưởng thành để giải quyết mọi khủng hoảng bằng sự linh hoạt và hợp tác.
Trong khi đó, Hoa Kỳ – dù đối mặt với những khó khăn ngắn hạn như chi phí nhập khẩu tăng, giá hàng tiêu dùng biến động hay một vài mâu thuẫn nội bộ – vẫn sở hữu một lợi thế căn bản: niềm tin của thị trường quốc tế vào hệ thống pháp lý minh bạch và khả năng duy trì sự ổn định tài chính thông qua các công cụ quản lý tinh vi của Fed. Với chuỗi cung ứng đang dần chuyển dịch sang những quốc gia như Việt Nam, Ấn Độ hay Mexico, Mỹ đã xây dựng được một hệ thống dự phòng vững chắc, không để Bắc Kinh có cơ hội phá vỡ trật tự kinh tế toàn cầu.
Tuy nhiên, những đòn tấn công của Trump không phải chỉ nhằm vào làm tổn thương tinh thần đối thủ mà còn là nỗ lực “đi phổi” làm thay đổi trật tự cục bộ. Bằng cách biến mỗi phản ứng mạnh mẽ từ Bắc Kinh thành bằng chứng sống cho “tính bất ổn” của họ, Trump đã tạo ra một hiệu ứng lan tỏa, khiến các đối tác và đồng minh quốc tế dần mất niềm tin vào khả năng kiểm soát của Trung Quốc. Khi các nước như Úc, Ấn Độ, cả EU và một số quốc gia ASEAN dần chuyển sang cánh đồng an toàn của mô hình thị trường tự do, chính hình ảnh của Trung Quốc – vốn từng được xem là “cường quốc thứ hai” – lại càng trở nên mong manh, yếu ớt trong mắt bạn bè quốc tế.
Quá trình tự bại của Bắc Kinh không tự nhiên mà đến; đó là hệ quả của một chuỗi các quyết sách “cứng đá” không chịu thay đổi khi đối mặt với những biến động của cả nền kinh tế lẫn tâm lý tập thể. Khi chính sách “đáp trả” chỉ được hiểu là cường điệu các biện pháp trừng phạt, không có dù chút linh hoạt hay khả năng thích nghi, thì chính chế độ lại tự đẩy mình vào một vòng xoáy không lối thoát, nơi mà cảnh báo về sự sụp đổ dần hiện rõ dưới những con số và dữ liệu thống kê.
Ở cuối cùng, trong trận chiến hiện đại không chỉ là đối đầu về thương mại, mà là cuộc đấu trí về tâm lý – nơi mà “quyền lực mềm” của thông tin và lòng tin của các đối tác quốc tế chính là chìa khóa của chiến thắng – thì ở đâu là điểm mạnh thực sự? Mỹ với hệ thống tiếp nhận và xử lý bất ổn, với khả năng tạo ra các chuỗi cung ứng mới, với niềm tin không lung lay của các nhà đầu tư toàn cầu, vẫn chiếm ưu thế. Trong khi đó, Bắc Kinh dù có sức mạnh kinh tế lớn thứ hai thế giới nhưng đang dần mất đi vị trí độc đáo của mình khi buộc phải dựa vào những phản ứng cảm tính có tính tự hủy.
Trận chiến hiện nay không chỉ là cuộc đấu tranh giữa hai cường quốc kinh tế mà còn là cuộc chiến ý thức hệ, là cuộc đối đầu giữa mô hình thị trường tự do và chế độ tập quyền không khoan nhượng. Từng quyết định, từ việc áp thuế đến thao túng thị trường tài chính, đều là những minh chứng rõ ràng cho việc Trump đã thành công trong việc “đi phổi” khiến đối thủ phải lộ ra bản chất thực sự. Và chính sự thiếu linh hoạt, không biết lắng nghe tiếng nói của thị trường, đã trở thành điểm yếu nan giải cho Bắc Kinh – một điểm mà Trump dùng để đặt ra mọi câu hỏi về tính ổn định và khả năng thích nghi của Trung Quốc trong thế giới toàn cầu.
Khi tất cả các biến cố này dần lộ rõ, thì ở bên kia của cuộc đối đầu, những ánh mắt của các nước đồng minh và các nhà đầu tư quốc tế đang dần chuyển sang nhìn Mỹ với sự tin tưởng và kỳ vọng. Mỗi cú đánh của Trump không chỉ đơn giản là một động thái phòng thủ mà còn là một lời cảnh tỉnh: “Hãy trân trọng giá trị của sự minh bạch, linh hoạt và thị trường tự do; vì chỉ có điều đó mới giữ được nền tảng ổn định cho một trật tự toàn cầu bền vững.”
Trên bàn cờ thương mại toàn cầu, những nước theo lối duy trì sự ổn định với hệ thống pháp lý minh bạch và kinh tế thị trường tự do đang dần tìm được con đường an toàn, còn Bắc Kinh, với những quyết sách cứng nhắc, chỉ càng tự đẩy mình vào thế bị cô lập. Các quốc gia vừa đứng, từng bước nhận ra rằng, để duy trì tính ổn định và tăng trưởng kinh tế, họ không thể đặt niềm tin vào một đối tác luôn chỉ biết “phản ứng” mà không biết lắng nghe lời cảnh báo của thị trường.
Cuộc chiến không dừng lại ở đây. Mỗi ngày trôi qua, các diễn biến mới lại tiếp tục ghe cõng thêm vào bức tranh hiện tại. Trong khi thị trường tài chính Mỹ vẫn được củng cố bởi niềm tin của các nhà đầu tư và khả năng can thiệp kịp thời của Fed, thì Bắc Kinh ngày càng phải đối mặt với những khó khăn nội tại từ chính chiếc “cỗ máy” quản lý kinh tế không còn linh hoạt như trước. Các dấu hiệu như bất ổn trong ngành bất động sản, lực lượng lao động giảm sút, mâu thuẫn xã hội leo thang đang dần trở thành “họa tiết” thường trực trong bức tranh tăm tối của nền kinh tế Trung Quốc.
Ở cuối cùng, dù cho bất cứ ai dự đoán, cuộc chơi trên bàn cờ toàn cầu này không chỉ đo đếm bằng những chỉ số kinh tế vô tri, mà còn bằng sức mạnh của tâm lý chiến, của ý thức hệ và của lòng tin quốc tế. Trump đã chiến thắng bằng cách khiến Bắc Kinh phải đối diện với chính những khó khăn do bản năng phản ứng quá mức của đối thủ gây ra. Và trong khi đó, các đối tác toàn cầu tiếp tục lắng nghe điệu nhạc của thị trường tự do, thì Bắc Kinh lại càng hiện lên như một quốc gia không còn giữ được vị thế ổn định của mình.
Như vậy, trận chiến thương mại – hơn cả một cuộc đối đầu kinh tế – đã và đang phơi bày rõ ràng bản chất nội tại của các hệ thống chính trị và tư duy chiến lược của các cường quốc. Trump không chỉ là người thao túng con số; ông là người làm cho đối thủ phải “lộ mặt” trong từng phản ứng, khiến cả thế giới phải bàng hoàng trước chính hệ quả của sự quyết liệt không khoan nhượng. Trong bối cảnh đó, bài học lịch sử của Tưởng Giới Thạch càng trở nên hữu nghị: bất kỳ chế độ nào cố gắng duy trì quyền lực thông qua các biện pháp “cứng đá” mà không thể thay đổi theo biến động toàn cầu, cuối cùng cũng sẽ tự đẩy mình vào lùm xùm của chính bi kịch.
Chính vì vậy, câu hỏi đặt ra cho Bắc Kinh ngày nay không chỉ là liệu họ có thể tiếp tục “đáp trả” bằng những biện pháp tương tự, mà còn là: liệu họ có đủ bản lĩnh và tầm nhìn để thay đổi chiến lược, linh hoạt ứng phó với thời cuộc hay không? Khi lòng tin từ các đối tác quốc tế càng mòn dần, thì dù có sức mạnh kinh tế vẫn không đủ để duy trì được vị thế trên trường quốc tế nếu không biết lắng nghe và thay đổi theo thời cuộc. Một bài học lịch sử cũ đã được ghi nhận bằng những vết xe thất bại của Tưởng Giới Thạch, và giờ đây, chính Bắc Kinh đứng trước ngã rẽ định mệnh của chính mình.
Trong bối cảnh những đòn “phản ứng” gây tác động mạnh mẽ đến cả nội bộ và ngoại giao, thì bài học từ thương chiến hiện nay chính là: người không biết lắng nghe tiếng thị trường và không dám thay đổi khi cần thiết thì cuối cùng sẽ chỉ còn lại những cái bóng đen của quá khứ, những vết xe tự học được từ chính thất bại của mình. Trump – với tất cả sự sành điệu trong cách ứng xử tâm lý – đã vẽ ra một chân dung của một kẻ lãnh đạo không chỉ dựa vào quyền lực kinh tế mà còn dùng khả năng tâm lý để làm tiền nóc sự bất ổn của đối thủ.
Cuộc chơi thương chiến toàn cầu đang tiếp tục biến đổi từng ngày, và mỗi đòn đánh không chỉ là thông điệp của một nền kinh tế, mà còn là tiếng nói cảnh báo cho cả thế giới: trong thời đại hội nhập hiện nay, không có chế độ hay quốc gia nào có thể tự mãn với bản chất “cứng nhắc” của mình. Sự linh hoạt, khả năng lắng nghe và thay đổi là những yếu tố quyết định, và bài học lịch sử gửi gắm qua những dấu ấn của Tưởng Giới Thạch đã trở thành bài học đau đớn cho bất cứ ai nghĩ rằng quyền lực tuyệt đối có thể tự bảo đảm sự bền vững.
Như vậy, khi mắt thế giới hiện giờ đổ dồn vào những diễn biến nóng bỏng của thương chiến Hoa Kỳ – Trung Quốc, thì không ai có thể phủ nhận rằng những “chiêu bài” cứng nhắc của Bắc Kinh đang tự dần đẩy chính mình vào tình thế bế tắc. Và trong khi đó, giọng nói của Trump – người mà các nhà phân tích bảo thủ luôn ca ngợi vì khả năng “đánh người, dạy người” – vẫn vang vọng mạnh mẽ, khiến cả thế giới phải suy ngẫm về giá trị thực sự của một nền kinh tế được xây dựng trên sự linh hoạt, minh bạch và lòng tin của các đối tác toàn cầu.
Trận chiến hiện đại này, dù không có một kết luận cụ thể, thì chính từng diễn biến, từng phản ứng cáu kỉnh của Bắc Kinh đã nói lên tất cả. Mỗi động thái của Trump không chỉ là những con số lạnh lùng, mà là tiếng nói của một chiến lược chính trị tinh vi, là sự khẳng định rằng trong thế giới toàn cầu hóa, giá trị của sự tự do, minh bạch và thị trường tự do mới là thứ “vô giá” – thứ mà bất kỳ chế độ kiểm soát quá mức nào cũng không thể mua được được bằng bất cứ giá nào.
💡 NGUỒN
Bài viết và hình ảnh được tổng hợp bằng công nghệ AI từ các nguồn đáng tin cậy, nhằm giúp bạn tiếp cận nội dung một cách nhanh chóng và khách quan. Đối với những mục đích chuyên sâu, chúng tôi khuyến khích bạn tham khảo thêm các nguồn chính thức.