SGMOI - Tin tức thế giới

Ngày 16 tháng 4, một cơn cuồng phong địa chính trị đã tràn qua Thái Bình Dương khi Tòa Bạch Ốc công bố quyết định gây sốc: Tổng thống Donald Trump ra lệnh áp mức thuế kỷ lục 245% lên hàng hóa Trung Quốc. Đây không chỉ là một đòn kinh tế đơn thuần mà còn là phát súng mở màn cho một chiến lược toàn diện nhằm tái định hình chuỗi cung ứng toàn cầu, bảo vệ an ninh quốc gia Hoa Kỳ và bóp nghẹt tham vọng công nghệ cũng như khoáng sản của Bắc Kinh. Trong bối cảnh Trung Quốc đang vật lộn với giảm phát, dòng vốn tháo chạy và thị trường tiêu dùng sụp đổ, động thái này của Trump như một quả bom hạng nặng ném thẳng vào huyết mạch kinh tế của quốc gia tỷ dân.

Đòn đánh chiến lược từ Washington

Quyết định áp thuế 245% được ban hành dựa trên mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962, cho phép chính phủ Hoa Kỳ áp dụng các biện pháp bảo vệ an ninh quốc gia khi nhập khẩu đe dọa đến lợi ích chiến lược. Tuyên bố từ Tòa Bạch Ốc nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ đang đối mặt với nguy cơ phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc trong chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng, đặc biệt là các nguyên liệu thiết yếu cho ngành quốc phòng, công nghệ cao và sản xuất bán dẫn. Đất hiếm, gali, germani – những tài nguyên mà Trung Quốc thống trị – đã trở thành vũ khí địa chính trị khi Bắc Kinh hạn chế xuất khẩu, gây tổn hại nghiêm trọng cho các ngành công nghiệp Mỹ.

Tổng thống Trump đã yêu cầu Bộ Thương mại tiến hành điều tra theo mục 232 để đánh giá mức độ rủi ro và đề xuất các giải pháp cụ thể. Một trong những trọng tâm là thúc đẩy sản xuất, chế biến và tái chế khoáng sản ngay trên đất Mỹ, nhằm tăng tính tự chủ chiến lược. Mức thuế 245% không phải là con số ngẫu nhiên: nó được tính toán để đẩy giá hàng hóa Trung Quốc vượt ngưỡng chấp nhận của người tiêu dùng Mỹ, tạo hiệu ứng gần như một lệnh cấm nhập khẩu gián tiếp. Từ ống tiêm, kim tiêm (mặt hàng chịu thuế tối đa 245%) đến pin lithium (173%) và xe điện (148%), danh sách thuế quan nhắm vào các sản phẩm chiến lược, từ công nghệ lõi đến đầu vào sản xuất then chốt.

Động thái này đánh dấu một bước leo thang cả về kinh tế lẫn chính trị. Không chỉ đáp trả hành vi thao túng giá và hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc, Washington còn chủ động cắt đứt các mắt xích huyết mạch trong chuỗi cung ứng mà Bắc Kinh nắm giữ. Thông điệp rất rõ ràng: bất kỳ quốc gia hay doanh nghiệp nào còn phụ thuộc vào Trung Quốc đều có nguy cơ bị cuốn vào vòng xoáy ảnh hưởng của cuộc chiến này.

Phản ứng dữ dội từ Bắc Kinh

Ngay sau tuyên bố của Hoa Kỳ, Trung Quốc đã đáp trả với thái độ cứng rắn. Bắc Kinh tuyên bố áp mức thuế trả đũa lên tới 125% đối với hàng hóa Mỹ, đồng thời từ chối đàm phán nếu không có sự “tôn trọng lẫn nhau và bình đẳng”. Họ nhanh chóng đệ đơn khiếu nại lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), cáo buộc Mỹ vi phạm các quy tắc thương mại quốc tế. Nhưng lời nói chưa phải là tất cả – Trung Quốc còn tung ra hàng loạt biện pháp thực tế để phản công.

Trước hết, Bắc Kinh siết chặt xuất khẩu các khoáng sản chiến lược như đất hiếm, ảnh hưởng trực tiếp đến các ngành công nghệ cao và quốc phòng của Mỹ. Tiếp theo, họ đình chỉ hoạt động của một số công ty Mỹ tại Trung Quốc, đưa 27 doanh nghiệp vào danh sách hạn chế thương mại và khởi động các cuộc điều tra chống độc quyền nhắm vào những tập đoàn lớn như DuPont China. Song song đó, Trung Quốc đẩy mạnh phát triển các ngành công nghệ nội địa – từ xe điện đến trí tuệ nhân tạo – nhằm giảm sự phụ thuộc vào công nghệ Mỹ. Cuối cùng, họ mở rộng quan hệ thương mại với các nước châu Á và châu Âu để giảm thiểu thiệt hại từ thuế quan Mỹ.

Tuy nhiên, những quân bài này không phải là vô hạn. Đất hiếm tuy là lá chắn mạnh mẽ, nhưng doanh thu từ mặt hàng này chỉ chiếm chưa tới 0,2% GDP Trung Quốc – một con số quá nhỏ để bù đắp rủi ro dài hạn. Hơn nữa, việc hạn chế xuất khẩu có thể thúc đẩy Mỹ và các đồng minh như Úc, Canada, hay thậm chí Việt Nam đẩy mạnh khai thác nội địa, làm suy yếu vị thế độc quyền của Bắc Kinh.

Cơn bão kép: Thuế quan và giảm phát

Trong khi chiến đấu với thuế quan từ bên ngoài, Trung Quốc còn phải đối mặt với một kẻ thù nguy hiểm hơn từ bên trong: giảm phát. Theo báo cáo của New York Times, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang rơi vào một nghịch lý lịch sử khi phải chống chọi đồng thời với hai cú sốc. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Trung Quốc dao động quanh mức âm trong 6 tháng qua, bất chấp các nỗ lực bơm tiền và hạ lãi suất. Nhu cầu tiêu dùng trong nước suy yếu, tỷ lệ thất nghiệp thanh niên vượt 20%, và thị trường bất động sản – từng là động lực tăng trưởng – đã đóng băng hoàn toàn.

Giảm phát kết hợp với chi phí sản xuất tăng do thuế quan tạo ra một vòng xoáy chết chóc: giá sản xuất giảm, lợi nhuận doanh nghiệp co cụm, đầu tư suy thoái, việc làm biến mất, và niềm tin tiêu dùng lao dốc. Với dân số già hóa nhanh và hệ thống an sinh xã hội chưa đủ mạnh, Trung Quốc không có đủ công cụ để kích cầu. Thị trường nội địa 1,4 tỷ dân – vốn được xem là pháo đài kinh tế – giờ đây chỉ còn là một “thành trì rỗng ruột” khi người dân thắt chặt chi tiêu và tâm lý phòng thủ chiếm ưu thế.

Các quân bài tẩy như đất hiếm, thị trường nội địa hay quan hệ quốc tế có thể giúp Bắc Kinh trì hoãn thiệt hại, nhưng không đủ sức đảo ngược tình thế. Trong khi đó, thế giới dường như không sẵn lòng “chết thay” Trung Quốc. Nhật Bản, Hàn Quốc và EU không phản đối mạnh mẽ thuế quan của Mỹ, còn Việt Nam, Ấn Độ, Indonesia âm thầm tận dụng cơ hội để hút chuỗi cung ứng rời khỏi Trung Quốc.

Tương lai cuộc chiến: Mỹ siết chặt vòng vây

Cuộc chiến thương mại này mới chỉ bắt đầu, và Hoa Kỳ đang chuẩn bị cho những bước đi tiếp theo để gia tăng áp lực lên Trung Quốc. Một kịch bản có thể xảy ra là Washington sẽ thắt chặt kiểm soát công nghệ, chấm dứt hy vọng của Bắc Kinh trong việc phát triển trí tuệ nhân tạo và bán dẫn. Mỹ có thể cấm hoàn toàn xuất khẩu chip AI và công nghệ học sâu, đồng thời ngăn các công ty nước ngoài chuyển giao công nghệ có nguồn gốc Mỹ sang Trung Quốc. Điều này sẽ khóa chặt nguồn sáng tạo của Bắc Kinh, vốn phụ thuộc nặng nề vào thiết kế chip và hệ điều hành từ Hoa Kỳ cùng đồng minh.

Ngoài ra, Mỹ có thể “tài chính hóa” trận chiến bằng cách cắt quyền truy cập của Trung Quốc vào hệ thống ngân hàng sử dụng USD, cấm đầu tư vào trái phiếu và cổ phiếu Trung Quốc, hoặc ngăn chặn các khoản đầu tư nước ngoài vào thị trường này. Một đòn đánh tài chính như vậy không chỉ làm giảm khả năng vay vốn mà còn phá hoại niềm tin vào hệ thống kinh tế Trung Quốc, đẩy nhanh dòng vốn tháo chạy.

Song song đó, Washington đang tái cơ cấu chuỗi cung ứng toàn cầu để loại Trung Quốc ra khỏi sân chơi sản xuất. Liên minh sản xuất chip với Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, cùng các hiệp định thương mại tự do với Việt Nam, Ấn Độ, Mexico đang được đẩy mạnh. Hàng chục tỷ USD trợ cấp được rót vào để khôi phục sản xuất bán dẫn, xe điện và pin trong nước. Mỹ cũng áp dụng các tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc nghiêm ngặt, khiến doanh nghiệp toàn cầu buộc phải rời khỏi Trung Quốc để duy trì khả năng tiếp cận thị trường Hoa Kỳ.

Trên mặt trận ngoại giao, Hoa Kỳ đang xây dựng một mạng lưới liên minh kinh tế và an ninh để bao vây Trung Quốc. Các hiệp định song phương với Việt Nam, Ấn Độ, Philippines được tăng tốc, trong khi các chuẩn mực thương mại đạo đức được thiết lập để cô lập Bắc Kinh. Trung Quốc có thể có tiền, nhưng sẽ không còn bạn hàng chiến lược nếu tiếp tục đối đầu toàn diện.

Trung Quốc: Lối thoát hẹp dần

Trước sức ép từ Mỹ, Bắc Kinh vẫn còn một số lựa chọn phản công, nhưng mỗi lựa chọn đều đi kèm cái giá đắt đỏ. Phá giá đồng nhân dân tệ có thể thúc đẩy xuất khẩu, nhưng sẽ kích hoạt tháo chạy vốn. Tăng đầu tư vào châu Phi, Nam Mỹ hay Đông Nam Á khó bù đắp được mất mát từ thị trường Mỹ. Đẩy mạnh quân sự và an ninh mạng có thể làm leo thang xung đột, đẩy Trung Quốc vào thế cô lập hoàn toàn.

Khi thị trường nhận ra một Trung Quốc yếu bên trong nhưng cứng bên ngoài, các nhà đầu tư sẽ chọn rút lui thay vì hợp tác. Thuế quan của Trump là trận bão, giảm phát là thủy triều ngầm – cả hai đang cùng lúc xói mòn sức mạnh của Bắc Kinh. Cuộc chiến này không chỉ là vấn đề kinh tế, mà là một ván cờ địa chính trị dài hơi, nơi Hoa Kỳ đang từng bước siết chặt vòng kim cô quanh Trung Quốc.