 |
| Kirill Dmitriev, giám đốc điều hành của Quỹ đầu tư trực tiếp Nga, phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos, Thụy Sĩ, vào ngày 23 tháng 1 năm 2019 (Jason Alden/Bloomberg/Getty Images) |
Trong bước đi cách mạng, một đồng minh thân cận của Tổng thống Nga Vladimir Putin đã xuất hiện tại Washington để bàn bạc cùng chính quyền Trump. Điều này nhấn mạnh sự thay đổi đột phá trong mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Nga, khi đại sứ kinh tế này trở thành quan chức cấp cao nhất của Nga đặt chân đến Mỹ kể từ khi chiến dịch xâm lược Ukraine năm 2022 bùng nổ.
Kirill Dmitriev – tên tuổi đứng đầu Quỹ Tài sản Toàn quyền Nga – hiện đang trực tiếp gặp mặt Steve Witkoff, nhà phát triển bất động sản và là đồng minh mật thiết của Trump, người được coi là nhân vật then chốt trong các nỗ lực đạt được thỏa thuận nhằm chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine. Theo một nguồn tin quen thuộc, các cuộc đàm phán vẫn "đang diễn ra" trong bối cảnh vấn đề vô cùng nhạy cảm. Để có thể đặt chân vào Hoa Kỳ, Dmitriev đã phải nhận được sự miễn trừ tạm thời khỏi các lệnh trừng phạt của Mỹ, và ông không ngần ngại vận dụng cơ hội này để khoe khoang những lợi ích kinh tế khi mối quan hệ giữa hai cường quốc được cải thiện. Ông đã đề xuất các dự án hợp tác đầu tư hàng tỷ đô la về khoáng sản đất hiếm, cùng với việc cùng nhau thăm dò năng lượng và mở rộng các tuyến đường vận chuyển ở vùng Bắc Cực. “Chúng ta có vô số cơ hội hợp tác trong lĩnh vực đầu tư và kinh tế,” Dmitriev nói với các phóng viên tại một diễn đàn kinh doanh ở Moscow tháng trước.
Là cựu sinh viên của Đại học Stanford và Trường Kinh doanh Harvard – người từng đồng hành quản lý một công ty đầu tư tư nhân được Mỹ hậu thuẫn tại Moscow vào những năm 2000 – Dmitriev đã tự khẳng định mình là người mà chính quyền Trump có thể giao dịch cùng. Anh ta còn sở hữu những mối liên hệ quyền lực mà tại Moscow không phải ai cũng có. Vợ ông, Natalia Popova, được cho là thân thiết với Ekaterina Tikhonova, con gái út của Putin theo lời ba nguồn tin cựu cộng sự. Bà hiện đang giữ chức vụ phó giám đốc tại Innopraktika, quỹ công nghệ của Tikhonova.
Nhưng chuyến thăm của Dmitriev đến Washington đến sau những nét dấu hiệu sự bất mãn của Tổng thống Donald Trump khi cho rằng Putin đang kéo dài thương lượng về Ukraine. Vào cuối tuần vừa rồi, Trump đã bộc lộ sự “nức lòng” với tổng thống Nga và đe dọa sẽ áp dụng thêm các lệnh trừng phạt đối với dầu mỏ Nga nếu Putin không thể đồng thuận trong việc “ngăn chặn việc đổ máu tại Ukraine” hoặc “nếu tôi nghĩ rằng đó là lỗi của Nga.”
Rõ ràng Dmitriev có mặt tại đây nhằm làm dịu cơn giận dữ của chính quyền Mỹ, đồng thời tái khẳng định khả năng không chỉ đạt được một thỏa thuận hòa bình mà còn mở ra những giao dịch tài chính khổng lồ.
Sự tiếp cận mối quan hệ kinh doanh với người Mỹ như Witkoff xuất phát từ chiến lược lạnh lùng của Putin, người hiểu rõ rằng Trump ưa chuộng một hệ thống quốc tế mà các cường quốc chia nhau lãnh vực quyền lực. Các quan sát viên Nga khẳng định: “Hai người như vậy có thể đồng thuận bởi vì cuối cùng mọi thứ đều xoay quanh tiền bạc và quyền lực, và theo nghĩa đó, họ đều có cùng mục đích.” Một cựu quan chức Kremlin, người cũng yêu cầu ẩn danh vì tính nhạy cảm của thông tin, đã tuyên bố thẳng thắn.
Chỉ trong cuối tháng vừa qua, ví dụ, Putin đã tỏ ý đồng thuận với ý định của Trump trong việc thâu tóm quần đảo Greenland cho Hoa Kỳ. “Thật là một sai lầm nghiêm trọng khi coi đó chỉ là lời nói rầm rộ của chính quyền mới tại Mỹ,” Putin khẳng định. “Không hề như vậy chút nào.”
Việc trình diễn các giao dịch kinh doanh đồng thời xây dựng mối quan hệ thông qua các doanh nhân như Witkoff chính là “cơ chế đã được kiểm nghiệm” của Kremlin, theo lời ông Oleh Rybachuk, cựu cố vấn của tổng thống Ukraine nghiêng về phương Tây đầu tiên, Viktor Yushchenko. “Đối với họ, đây là điều tự nhiên,” ông nói, đồng thời đây cũng là một bước đi nhằm tiếp cận trực tiếp Trump.
Kremlin đã lựa chọn Dmitriev vào vòng xoáy đàm phán để cụ thể hướng đến tâm lý doanh nhân của Trump, theo một học giả Nga gắn bó chặt chẽ với các nhà ngoại giao cấp cao Moscow. “Mọi người đều hiểu rằng Trump là một doanh nhân, suy nghĩ theo các tiêu chí kinh tế và tài chính,” học giả nói. Dmitriev chính là “người biết nói” theo ngôn ngữ của Trump.
Không chỉ vậy, Dmitriev còn có những mối quan hệ cũ từ trong nội bộ “vòng tròn Trump”. Lần đầu tiên ông tìm cách được giới thiệu với các đồng minh của Trump đã diễn ra vào tháng 11 năm 2016 trước nhiệm kỳ đầu của Trump, thông qua George Nader – một cộng sự kinh doanh thân cận tại Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. Nader cuối cùng đã sắp xếp một cuộc gặp bí mật giữa Dmitriev và Erik Prince – người sáng lập công ty an ninh Blackwater, cũng là một người ủng hộ Trump – tại Seychelles vào tháng 1 năm 2017.
Trong những tuần trước lễ nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai của Trump, các quan chức Nga đã tiếp cận Witkoff trong khi đại sứ của Trump đang có mặt tại Doha, Qatar, để bàn bạc về việc đạt được lệnh ngừng bắn tại Gaza. Theo lời ba nguồn tin quen thuộc, điều này đã dẫn đến cuộc trao đổi tù nhân do Dmitriev phối hợp, trong đó Marc Fogel – một giáo viên Mỹ bị giam giữ tại Nga vì sở hữu số lượng nhỏ cần sa – đã bị trao đổi lấy Alexander Vinnik, một tên tội phạm mạng Nga.
Sau đó, Witkoff đã chia sẻ với Jared Kushner – con rể của Trump – trong một cuộc phỏng vấn công khai tại hội nghị ở Miami rằng, “lời mời của người Nga mà bạn quen biết, Kirill” đã đến với anh.
Cuộc trao đổi tù nhân được xem như một “cử chỉ thiện chí” nhằm phá vỡ bế tắc trong mối quan hệ với Hoa Kỳ và mở đường cho các cuộc đàm phán giải quyết xung đột tại Ukraine, theo nhận định của học giả Nga. Khi Witkoff bay đến Moscow để đưa Fogel về nhà, anh đã trực tiếp gặp Putin.
Cuộc trao đổi tù nhân và mối quan hệ ngày càng chặt chẽ với Witkoff đã giúp Dmitriev trở lại trung tâm sân khấu chính trị. Ông từng rút lui sau khi Bộ Tài chính Hoa Kỳ đưa ông ra ngoài danh sách trừng phạt vào tháng 2 năm 2022, khi tuyên bố “Putin cùng nhóm người trung thành của ông đã từ lâu dựa dẫm vào [quỹ tài sản toàn quyền] và Dmitriev để huy động nguồn vốn từ nước ngoài, bao gồm cả từ Hoa Kỳ.”
Dù quỹ tài sản toàn quyền được thành lập nhằm mục đích xây dựng mối quan hệ trực tiếp với các nhà đầu tư quốc tế để đầu tư trực tiếp vào Nga, nhưng nó “được xem rộng rãi như một quỹ tiền ngầm phục vụ cho Tổng thống Vladimir Putin và là biểu tượng của chế độ chuyên trị tham nhũng của Nga,” Bộ Tài chính Hoa Kỳ khẳng định.
Bộ Tài chính còn cho biết, “Dmitriev đã tận dụng mối quan hệ với các trường đại học và tổ chức tại Hoa Kỳ để phục vụ như một đại diện của Tổng thống Nga với các tổ chức của Mỹ.”
Một số ngân hàng gia phương Tây từng hợp tác với Dmitriev cho rằng vị thế của ông nhiều phần đến từ mối quan hệ thân thiết của ông với gia đình Putin thông qua vợ. “Tôi không hiểu sao ông lại được giao vai trò như thế cho đến khi có người giải thích rằng vợ ông là bạn của con gái Putin,” Christopher Barter, cựu giám đốc Goldman Sachs tại Moscow chia sẻ. “Đó là điển hình của Putin: bổ nhiệm những người không đủ năng lực vào những công việc trọng yếu.”
Tuy nhiên, không ít người cho rằng những mối liên hệ chính trị của Dmitriev đã biến ông trở thành một lực lượng đáng gờm. “Cuối cùng, Dmitriev có thể đem tiền bạc và ảnh hưởng vào bất cứ giao dịch nào phù hợp với mục tiêu của ông hay mục tiêu của sếp ông. Bạn phải lắng nghe ông ta,” một nhà đầu tư Mỹ lâu năm từng hoạt động tại Nga đã chia sẻ.
Dmitriev đã dẫn đầu cuộc tấn công duyên dáng kinh doanh tại các cuộc đàm phán hòa bình tại Riyadh vào tháng Hai, khi ông cho phái đoàn Hoa Kỳ rằng các công ty Mỹ đã mất khoảng 300 tỷ đô la sau khi rút khỏi thị trường Nga sau cuộc xâm lược Ukraine.
Những nhà đầu tư Mỹ có kinh nghiệm lâu năm với thương vụ tại Nga cho rằng con số này bị thổi phồng. “Thật khó hiểu làm sao Kremlin có thể bào mòn ra con số như thế,” Craig Kennedy, cựu phó chủ tịch Bank of America Merrill Lynch chia sẻ, giải thích rằng một trong những khoản lỗ lớn nhất của công ty Mỹ khi rút khỏi Nga sau cuộc xâm lược chỉ là 4,5 tỷ đô la từ dự án Sakhalin-1 của ExxonMobil.
“Họ làm sao có thể đưa ra con số gần 300 tỷ đô la?” ông hỏi. “Điều đó làm mất đi tính thuyết phục.”
Tuy nhiên, Witkoff dường như đã đồng ý với một số luận điểm của Dmitriev, khi chia sẻ với Tucker Carlson trong một cuộc phỏng vấn phát sóng vào tháng Ba rằng, ông hi vọng sẽ có sự hợp tác giữa Nga và Hoa Kỳ trong việc tích hợp các chính sách năng lượng tại Bắc Cực, chia sẻ các tuyến đường biển và “có thể cùng nhau cung ứng khí LNG vào châu Âu, có thể hợp tác về AI.”