SGMOI - Tin tức thế giới

Vào ngày 2 tháng 4, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã đưa ra một tuyên bố gây chấn động, đánh dấu sự khởi đầu của một cuộc chiến thương mại toàn cầu với việc áp thuế lên hơn 180 quốc gia. Ông khẳng định đây là một trong những ngày trọng đại nhất trong lịch sử Mỹ, khi ngành công nghiệp nước này bắt đầu tái sinh sau nhiều thập kỷ bị các đồng minh và đối thủ lợi dụng. Chỉ một tuần sau, ngày 9 tháng 4, Trump thông báo hoãn áp thuế trong 90 ngày đối với hầu hết các quốc gia, ngoại trừ Trung Quốc, nơi mức thuế tăng vọt lên 145%, bao gồm 125% thuế cơ bản và 20% thuế phạt liên quan đến fentanyl. Động thái này đã tạo ra những biến chuyển lớn trong trật tự kinh tế và chính trị toàn cầu, với Nga và Việt Nam có những bước đi bất ngờ, trong khi Bắc Kinh dường như đang thất bại trong nỗ lực dẫn dắt một liên minh chống Mỹ.

Tuyên bố của Trump và phản ứng toàn cầu

Tuyên bố của Tổng thống Trump vào ngày 2 tháng 4 không chỉ là một lời cảnh báo mà còn là hành động cụ thể nhằm định hình lại luật chơi kinh tế toàn cầu. Ông nhấn mạnh rằng Mỹ sẽ không tiếp tục để các quốc gia khác hưởng lợi từ chính sách thương mại tự do mà không có sự đáp trả tương xứng. Đến ngày 9 tháng 4, quyết định hoãn áp thuế trong 90 ngày với hơn 180 quốc gia, ngoại trừ Trung Quốc, đã làm rõ chiến lược của Washington: biến cuộc chiến thương mại toàn cầu thành một cuộc đối đầu song phương với Bắc Kinh.

Phản ứng từ cộng đồng quốc tế diễn ra nhanh chóng. Trong chưa đầy một tuần, hơn 75 quốc gia đã chủ động liên hệ với Washington để đàm phán, trong đó 15 nước trình lên kế hoạch thương mại cụ thể. Ngày 11 tháng 4, cố vấn thương mại Nhà Trắng Peter Navarro tự tin tuyên bố Mỹ có thể đạt được 90 thỏa thuận thương mại trong 90 ngày tới. Điều này cho thấy phần lớn các quốc gia, từ châu Âu, châu Á đến châu Mỹ Latin, đã chọn đối thoại thay vì đối đầu với Hoa Kỳ. Cuộc chiến thuế quan, ban đầu tưởng chừng là “một mình Mỹ chống cả thế giới,” giờ đây đã chuyển hướng rõ rệt.

Tác động kinh tế lên Mỹ và Trung Quốc

Cuộc chiến thương mại do Trump khởi xướng mang lại những tác động rõ rệt cho cả hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Tại Mỹ, sau một tuần biến động, thị trường tài chính đã nhanh chóng ổn định. Ngày 11 tháng 4, các chỉ số chứng khoán lớn đồng loạt tăng mạnh: Dow Jones tăng 619 điểm, S&P 500 tăng 95 điểm, và Nasdaq tăng 337 điểm. Quyết định hoãn áp thuế trong 90 ngày để đàm phán đã giúp thị trường phản ứng tích cực, trong khi mức thuế cơ bản 10% vẫn được áp dụng lên tổng giá trị nhập khẩu khoảng 3.000 tỷ USD. Dự kiến, chính sách này sẽ mang lại 300 tỷ USD doanh thu cho Mỹ, chưa kể các mức thuế cao hơn có thể áp dụng trong tương lai.

Thêm vào đó, thâm hụt ngân sách Mỹ trong tháng 3 giảm 32%, xuống còn 161 tỷ USD, một phần nhờ vào nguồn thu từ thuế quan. Các cuộc đàm phán song phương với hơn 70 quốc gia cũng đang được tiến hành, đe dọa phá vỡ trật tự toàn cầu hóa mà giới tinh hoa quốc tế đã xây dựng trong nhiều thập kỷ. Trump không chỉ áp thuế, mà còn đang định hình lại chuỗi cung ứng và trật tự kinh tế toàn cầu theo hướng có lợi cho Mỹ.

Ngược lại, Trung Quốc đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng. Các doanh nghiệp tư nhân và nước ngoài, vốn tạo việc làm cho hơn 80% dân số Trung Quốc, đang thu hẹp sản xuất hoặc đóng cửa do áp lực từ thuế quan Mỹ. Nhiều công ty nước ngoài rút vốn, chuyển nhà máy về Mỹ hoặc sang các quốc gia khác như Việt Nam, Ấn Độ. Kinh tế suy thoái, thất nghiệp gia tăng, và bất ổn xã hội đang trở thành mối đe dọa lớn đối với Bắc Kinh.

Để duy trì ổn định, chính quyền Trung Quốc phải chi trả cho một bộ máy giám sát khổng lồ: 1,8 triệu cảnh sát, 7 triệu công chức và nhân viên quản lý, cùng 8 triệu nhân viên giám sát internet. Hơn 600 triệu camera giám sát được lắp đặt khắp các đường phố để theo dõi mọi hành vi của người dân. Tuy nhiên, nếu nguồn thu giảm do kinh tế suy thoái, Bắc Kinh có thể không đủ khả năng duy trì bộ máy này, dẫn đến nguy cơ hỗn loạn xã hội.

Theo học giả Viên Hồng Băng, một tài liệu nội bộ của Bộ Công an Trung Quốc tiết lộ rằng trong quý 1 năm 2025, nhiều tổ chức “xám” như hội xã hội, hội cựu chiến binh, và các nhóm dân sự đã xuất hiện trên khắp cả nước, bày tỏ sự bất mãn với chính phủ. Báo cáo cảnh báo nếu cuộc chiến thuế quan Mỹ-Trung leo thang, các tổ chức này có thể chuyển hóa thành lực lượng chính trị, đe dọa sự ổn định của chế độ.

Chiến lược của Bắc Kinh và động thái của Nga, Việt Nam

Trước áp lực từ Mỹ, Bắc Kinh đã phát động một chiến dịch ngoại giao quy mô lớn nhằm xây dựng liên minh chống lại Washington. Các lãnh đạo Trung Quốc, từ Ngoại trưởng Vương Nghị đến Chủ tịch Tập Cận Bình, đã thực hiện hàng loạt chuyến công du và điện đàm với Nga, Việt Nam, Campuchia, Malaysia, Nhật Bản, Hàn Quốc, và các nước châu Âu. Ngày 8-9 tháng 4, Tập Cận Bình chủ trì hội nghị Trung ương về công tác với các nước láng giềng, nhấn mạnh việc xây dựng “cộng đồng chung vận mệnh.” Tuy nhiên, chiến lược này đang gặp nhiều trở ngại.

Các quốc gia mà Trung Quốc muốn lôi kéo đều phụ thuộc vào xuất khẩu sang Mỹ và đang chịu thâm hụt thương mại với Bắc Kinh. Nếu hàng hóa Trung Quốc bị Mỹ chặn lại và dồn sang các thị trường này, ngành sản xuất nội địa của họ sẽ bị đe dọa bởi làn sóng hàng giá rẻ từ Trung Quốc. Điều này khiến khả năng Bắc Kinh hình thành một liên minh kinh tế hiệu quả trở nên xa vời.

Trong khi đó, Nga, một đồng minh chiến lược của Trung Quốc, bất ngờ áp thuế 55% lên vật liệu phần cứng và phụ tùng ô tô Trung Quốc, gây tổn thương lớn cho Bắc Kinh. Việt Nam cũng không đứng ngoài cuộc, khi từ ngày 8 tháng 5 năm 2025, Hà Nội áp thuế 19-28% lên thép cán nóng Trung Quốc trong 120 ngày, đồng thời bổ sung thuế chống bán phá giá từ 34-37% với thép cán và tôn mạ. Những động thái này cho thấy cả Nga và Việt Nam đang nghiêng về trục phương Tây, hoặc ít nhất là giữ khoảng cách với Bắc Kinh trong bối cảnh hiện tại.

Các quốc gia khác cũng tham gia vào làn sóng chống lại hàng hóa Trung Quốc. Liên minh châu Âu (EU), Ấn Độ, Canada, Brazil, Úc, và Thổ Nhĩ Kỳ đã áp thuế từ 10% đến 100% lên nhiều mặt hàng công nghiệp Trung Quốc. ASEAN, trong cuộc họp trực tuyến ngày 10 tháng 4, thống nhất không trả đũa thuế quan của Mỹ mà chọn đối thoại. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen hoan nghênh quyết định miễn thuế của Trump, gọi đây là bước đi quan trọng để ổn định kinh tế toàn cầu.

Trung Quốc kỳ vọng các biện pháp thuế quan của họ sẽ gây khủng hoảng cho Mỹ, từ sụt giảm chứng khoán đến lạm phát và thất nghiệp. Tuy nhiên, kinh tế Mỹ vẫn ổn định, và phản ứng của Bắc Kinh không tạo được tác động như mong đợi. Trong bối cảnh này, Bắc Kinh đang đặt cược vào cuộc bầu cử giữa kỳ ở Mỹ, hy vọng đảng Dân chủ sẽ kìm hãm chính sách của Trump. Dù vậy, với thành tích giảm lạm phát, tạo việc làm, và cải tổ bộ máy, khả năng Trump duy trì thế thượng phong vẫn rất cao.

Trong khi đó, áp lực nội bộ tại Trung Quốc ngày càng gia tăng. Đời sống người dân khó khăn, sự bất mãn lan rộng, và giới tinh hoa ở Trung Nam Hải đang đối mặt với những thách thức chưa từng có. Cuộc chiến thương mại không chỉ là vấn đề kinh tế, mà còn là cuộc đấu tranh quyền lực định hình tương lai của Trung Quốc và trật tự thế giới.