Iran Không Nhân Nhượng, Trung Đông Sắp Nổ Tung Vì Ván Bài Hạt Nhân Sống Còn
Hôm nay, chúng ta sẽ cùng vạch trần hậu trường đầy kịch tính của ván bài Iran. Trong khi Israel nín thở, Iran sẵn sàng gầm vang với tham vọng hạt nhân, Nhà Trắng lại cân nhắc một thỏa thuận mới. Nhưng đàm phán với một chế độ từng che giấu tham vọng hạt nhân suốt nhiều thập kỷ liệu có khác nào tự mở toang cánh cửa dẫn đến một Trung Đông rực cháy? Liệu Tổng thống Trump đang tạo ra cơ hội hòa bình hay vô tình đùa với ngòi nổ chiến tranh hạt nhân? Và liệu Israel sẽ ngồi yên hay ra tay trước khi mọi thứ trở nên quá muộn?
Trump và bước ngoặt bất ngờ
Tổng thống Donald Trump, người từng khiến giới lãnh đạo Iran chao đảo khi ra lệnh tiêu diệt tướng Soleimani vào năm 2020, giờ đây lại để ngỏ khả năng đối thoại với Tehran. Động thái này lập tức tạo ra một cơn sóng ngoại giao, khiến nhiều người tự hỏi liệu ông có đang chuẩn bị viết lại chính sách Trung Đông của mình. Theo một thành viên của Viện Hudson, đây có thể là bước ngoặt lớn sau thời kỳ lập trường cứng rắn mà ông Trump áp dụng trong nhiệm kỳ đầu tiên.
Hãy nhớ rằng, vào năm 2018, ông Trump đã rút Hoa Kỳ khỏi Thỏa thuận hạt nhân Iran (JCPOA), một quyết định được Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hoan nghênh nhiệt liệt. Khi ấy, hai nhà lãnh đạo Mỹ và Israel đứng chung một chiến tuyến: Iran là kẻ thù, và mọi hình thức nhượng bộ đều bị coi là sai lầm chiến lược. Nhưng nay, khi Trump cân nhắc khả năng đàm phán, giới phân tích bắt đầu đặt câu hỏi: Nếu Mỹ và Iran ngồi vào bàn thương lượng, vai trò của Israel sẽ nằm ở đâu?
Israel và mối đe dọa sinh tử
Thủ tướng Benjamin Netanyahu từ lâu đã coi Iran là mối đe dọa lớn nhất đối với an ninh Israel. Ông từng đứng trước Quốc hội Hoa Kỳ vào năm 2015 để cảnh báo rằng JCPOA không ngăn chặn được Iran mà ngược lại, mở đường cho Tehran sở hữu vũ khí hạt nhân. Việc Trump nay cân nhắc đối thoại với Iran khiến nhiều người lo ngại về tương lai mối quan hệ Mỹ-Israel – một liên minh từng được xem là không thể lay chuyển dưới thời Trump.
Nếu Trump thay đổi chiến lược, liệu ông Netanyahu có tiếp tục ủng hộ? Hay đây sẽ là điểm rạn nứt đầu tiên trong mối quan hệ đồng minh này? Có một điều rõ ràng: nếu Tổng thống Trump thực sự mở cánh cửa đàm phán với Iran, đó sẽ không chỉ là một cuộc đối thoại đơn thuần, mà là một bàn cờ địa chính trị toàn cầu, nơi mỗi bước đi đều mang theo hậu quả sâu sắc.
Lịch sử đàm phán: Thận trọng là tối thượng
Các nhà phân tích cảnh báo rằng bất kỳ cuộc đàm phán nào với Iran cũng phải được tiếp cận với sự thận trọng cao độ. Lịch sử cho thấy Tehran thường sử dụng đàm phán như một chiến thuật để kéo dài thời gian, trong khi âm thầm phát triển các chương trình gây tranh cãi. Mục tiêu của Iran dường như không chỉ là dỡ bỏ trừng phạt hay đánh bóng hình ảnh quốc tế, mà còn là tiếp tục củng cố hỏa tiễn, hậu thuẫn các lực lượng ủy nhiệm, và xuất khẩu bất ổn khắp Trung Đông.
Phe diều hâu tại Mỹ và Israel lập luận rằng thời điểm này không phải để nhượng bộ. Iran đang đối mặt với khủng hoảng nội bộ: kinh tế lao dốc, lãnh đạo bị ám sát, hệ thống mạng bị tấn công. Theo họ, Washington nên tung ra một tối hậu thư thay vì lời mời đàm phán. Tối hậu thư ấy có thể bao gồm: trả tự do cho tù nhân chính trị, tổ chức bầu cử minh bạch dưới sự giám sát quốc tế, chấm dứt chương trình tên lửa, và quan trọng nhất, công nhận quyền tồn tại của Israel. Nếu Tehran từ chối, họ cho rằng Mỹ cần sẵn sàng áp dụng sức ép quân sự chưa từng thấy.
Các thế lực chen chân vào ván cờ
Bên ngoài phòng đàm phán, hàng loạt thế lực đang nhảy vào cuộc chơi này. Nga và Trung Quốc, hai đồng minh chiến lược của Iran, muốn bảo vệ Tehran khỏi sức ép của Mỹ. Qatar và Oman, hai quốc gia vùng Vịnh, sẵn sàng đóng vai trò trung gian để nâng cao vị thế khu vực. Trong khi đó, các nước châu Âu chỉ mong một thỏa thuận – bất kỳ thỏa thuận nào – để ngăn Trung Đông bùng nổ, tránh khủng hoảng di cư và giá dầu tăng vọt giữa lúc họ đang vật lộn với bất ổn nội bộ.
Đáng chú ý, người dẫn đầu phái đoàn đàm phán phía Mỹ không ai khác chính là Stephen Kovacs, một doanh nhân bất động sản, bạn thân lâu năm của Tổng thống Trump. Với kinh nghiệm ngoại giao gần như bằng không, ông Kovacs được giao nhiệm vụ thương lượng với một trong những chế độ phức tạp và nguy hiểm nhất thế giới. Nhiều người hoài nghi liệu một thỏa thuận bền vững có thể đạt được dưới tay một nhân vật như vậy.
Iran: Chiến thuật câu giờ hay thiện chí thực sự?
Các nhà phân tích theo trường phái thực tế cảnh báo rằng Iran không đàm phán để giải quyết xung đột. Họ tạo ra khủng hoảng để buộc thế giới ngồi vào bàn đàm phán trong thế bị động. Từ các vụ tấn công tàu thương mại ở eo biển Hormuz đến kích động bạo loạn tại Syria, Iraq, và Lebanon, Tehran dường như đang chơi một ván cờ nguy hiểm, nơi căng thẳng chính là công cụ sinh tồn.
Giáo sư Aiden Banahi, một chuyên gia người Mỹ gốc Iran, nhấn mạnh rằng đây là khoảnh khắc then chốt. Dưới áp lực kinh tế nặng nề và bất ổn xã hội sau cái chết của Mahsa Amini, Iran cần thời gian để phục hồi. Họ sẽ làm mọi cách để kéo dài đàm phán, giành lợi thế, và tiếp tục chương trình hạt nhân trong bóng tối.
Các điều kiện khắt khe trên bàn đàm phán
Nhà Trắng dường như không quên mục tiêu cốt lõi: ngăn Iran đạt khả năng hạt nhân, chấm dứt thao túng khu vực, và đóng sập cánh cửa tài trợ khủng bố. Các nhà quan sát cảnh báo rằng một thỏa thuận mới, nếu có, phải đi kèm các điều kiện ràng buộc mạnh mẽ: thanh sát không giới hạn của IAEA, ngừng xuất khẩu UAV vũ trang, chấm dứt hỗ trợ các lực lượng ủy nhiệm như Hezbollah và Houthi, và dừng phát triển tên lửa đạn đạo. Nếu không, Mỹ có nguy cơ rơi vào cái bẫy từng khiến Iran tiến gần hơn đến bom hạt nhân mà không chịu hậu quả.
Phản ứng im lặng từ Israel
Thông báo của Trump về khả năng đàm phán đến ngay sau khi ông và Thủ tướng Netanyahu ca ngợi mối quan hệ đồng minh chặt chẽ giữa Washington và Tel Aviv. Nhưng điều gây bất ngờ là sự im lặng bất thường từ ông Netanyahu. Không lên án, không phản đối, không một phát ngôn nào sau cuộc gặp với Trump. Theo tờ Jerusalem Post, lần này Israel được Mỹ thông báo trước, không giống năm 2013 khi chính quyền Obama bí mật thương lượng với Iran, dẫn đến JCPOA mà Netanyahu gọi là “sai lầm lịch sử”.
Sự im lặng của Netanyahu không đồng nghĩa với chấp nhận. Các nguồn tin cho biết Israel vẫn kiên định yêu cầu một thỏa thuận cứng rắn hơn JCPOA, gần với mô hình Libya – nơi chương trình hạt nhân bị triệt tiêu hoàn toàn. Nhưng nếu Trump đi xa hơn trên con đường đàm phán, Israel có thể không còn nhiều cách để ngăn cản, đặt Netanyahu vào thế khó: im lặng đến cùng hay tự ra tay bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia.
Vòng đàm phán sắp tới
Các cuộc đàm phán hạt nhân giữa Mỹ và Iran đã bắt đầu vào ngày 12 tháng 4 và chuẩn bị bước sang vòng thứ hai vào ngày 19 tháng 4. Toàn bộ sự chú ý của thế giới đang dồn vào một câu hỏi: Liệu Trump sẽ chấp nhận một thỏa thuận kiểm soát vũ khí giống thời Obama, hay đẩy Iran đến giới hạn cuối cùng với một tối hậu thư giải trừ toàn diện? Lần này, không chỉ là vấn đề hạt nhân, mà còn là uy tín chiến lược toàn cầu, là Nga, Trung Quốc, và di sản của Trump trong lịch sử đối đầu với các thế lực Hồi giáo cực đoan.
Kịch bản chiến tranh
Nếu đàm phán thất bại, kịch bản nguy hiểm nhất có thể xảy ra: Israel ra tay trước, với Mỹ đứng sau hỗ trợ. Các nguồn tin tình báo cho biết Washington đã sẵn sàng cung cấp hệ thống phòng thủ tên lửa, máy bay tiếp dầu, và phương tiện tác chiến điện tử để đảm bảo Israel không hành động đơn độc. Nếu Iran phản công, nhắm vào lực lượng Mỹ tại Iraq, Syria hay các căn cứ ở Vịnh Ba Tư, một cuộc xung đột toàn diện có thể bùng nổ, kéo theo Trung Đông vào cơn bão lửa không thể kiểm soát.
Iran yếu nhưng không khuất phục
Iran hiện đang ở thế mong manh nhất trong nhiều năm. Các cuộc không kích liên tục vào cơ sở quân sự, hệ thống phòng không bị tổn hại, các lực lượng ủy nhiệm như Hamas và Hezbollah chịu thiệt hại nặng nề. Washington dường như đang đặt cược rằng đây là thời điểm vàng để buộc Tehran nhượng bộ. Nhưng một số ý kiến tại Israel lại cho rằng đàm phán lúc kẻ thù đang yếu chẳng khác nào cho họ cơ hội phục hồi. Nếu thỏa thuận mới chỉ là phiên bản nửa vời của JCPOA, Israel có thể bị đẩy vào thế bí: phản đối thì rạn nứt với Trump, chấp nhận thì bị coi là thỏa hiệp với mối đe dọa sống còn.
Bàn đàm phán có thể đang được dọn ra, nhưng trên đó không chỉ có giấy bút, mà còn là mùi thuốc súng. Liệu Tổng thống Donald Trump, người từng khiến Iran run sợ, đang đặt nền móng cho hòa bình hay dọn đường cho một cơn địa chấn quân sự không thể đảo ngược? Thế giới đang nín thở chờ câu trả lời.