Khi Tổng thống Donald Trump mạnh tay ký sắc lệnh áp thuế lên hàng trăm tỷ đô la hàng hóa Trung Quốc, cả thế giới như rung chuyển. Bắc Kinh không khoanh tay đứng nhìn – họ lập tức tung đòn trả đũa, nhắm thẳng vào trái tim nông nghiệp Mỹ. Nhưng đừng vội nghĩ đây chỉ là cuộc chiến của những con số khô khan. Đây là màn đối đầu đỉnh cao giữa hai gã khổng lồ, nơi quyền lực và tầm ảnh hưởng được cân đo từng chút một qua GDP, qua từng con chip bán dẫn, thậm chí qua từng hạt đậu nành rời bến cảng.
Từ những tòa tháp chọc trời ở phố Wall đến cánh đồng bạt ngàn miền Trung Tây Hoa Kỳ, từ khu công nghiệp nhộn nhịp Thượng Hải đến những khu chợ sôi động Quảng Châu, thương chiến Mỹ-Trung đã khiến nền kinh tế toàn cầu chao đảo. Ai sẽ gục ngã trước? Ai mới là kẻ thực sự làm chủ cuộc chơi? Đằng sau những phát ngôn đanh thép trong họp báo, sau những con số thuế quan tưởng chừng vô hồn, là cả một chiến lược tinh vi – mỗi nước đi đều có thể khiến cán cân quyền lực thế kỷ nghiêng ngả. Đây là một trận chiến không khoan nhượng, không chỉ là màn đấu sức tạm thời mà có thể là khúc dạo đầu cho một cuộc chiến kinh tế kéo dài, nơi kẻ thắng chưa chắc đã toàn vẹn.
Cuộc chiến thuế quan Mỹ-Trung dưới thời Trump 2.0 gần đây bùng nổ dữ dội hơn bao giờ hết. Chính quyền Trump vừa nâng thuế nhập khẩu hàng Trung Quốc từ 10% lên 20%, một đòn giáng mạnh khiến Bắc Kinh nổi giận. Để đáp trả, Trung Quốc không ngần ngại tung thuế mới từ 10% đến 15% lên nông sản Mỹ – từ thịt gà, lúa mì, ngô, bông, đậu nành, đến thịt lợn, thịt bò, hải sản, trái cây, rau củ và sữa. Các mức thuế này sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 10 tháng 3, theo tuyên bố từ Ủy ban Thuế quan Quốc vụ viện Trung Quốc. Chưa dừng lại, Bắc Kinh còn mở rộng danh sách đen, đưa thêm 15 công ty Mỹ – bao gồm nhà sản xuất drone Skydio – vào diện kiểm soát xuất khẩu, cắt đứt nguồn cung công nghệ lưỡng dụng từ Trung Quốc.
Nhưng đừng vội cho rằng đây chỉ là những con số trên giấy! Hãy nhìn vào bức tranh toàn cảnh: Hoa Kỳ đã giáng một cú đấm kinh tế nặng nề khi áp thuế lên hơn 500 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh chỉ đáp trả được khoảng 150 tỷ USD hàng Mỹ. Tác động từ phía Mỹ mạnh mẽ gấp ba, thậm chí bốn lần so với đòn phản công của Trung Quốc. Mỹ nhắm vào những ngành then chốt như công nghệ, dệt may, kim loại, còn Trung Quốc chỉ xoay quanh nông sản Mỹ. Nghịch lý thay, Trung Quốc lại phụ thuộc vào thị trường Mỹ nhiều hơn Mỹ cần họ. Nếu mất đi cánh cửa xuất khẩu sang Mỹ, hàng loạt doanh nghiệp Trung Quốc – từ điện tử, dệt may đến đồ gia dụng – sẽ lao đao, thậm chí phá sản. Trong khi đó, Mỹ dễ dàng chuyển hướng sang Việt Nam, Mexico, Ấn Độ, và nhiều quốc gia khác để thay thế.
Thực tế phũ phàng hơn: Trung Quốc đánh thuế đậu nành, thịt bò, ngô, nhưng họ không có đủ nguồn thay thế. Brazil, Argentina có thể cung cấp, nhưng không đủ để bù đắp khoảng trống từ Mỹ. Ngược lại, Mỹ nhanh chóng tìm lối ra với các thị trường như Ấn Độ, Đông Nam Á, Nhật Bản, EU, cộng thêm các gói trợ cấp chính phủ giúp nông dân vượt khó. Và đừng quên, Mỹ nắm trong tay át chủ bài công nghệ – từ lệnh cấm Huawei đến khả năng chặn xuất khẩu chip và phần mềm AI sang Trung Quốc. Nếu Washington tiếp tục siết chặt, nền kinh tế Trung Quốc sẽ chịu tổn thương nghiêm trọng. Trong khi đó, nỗ lực hạn chế công nghệ lưỡng dụng của Bắc Kinh lại chẳng làm Mỹ nao núng, bởi Mỹ không lệ thuộc vào công nghệ Trung Quốc như cách Trung Quốc cần chất bán dẫn từ Mỹ.
Cuộc chiến này, Hoa Kỳ rõ ràng đang chiếm thế thượng phong. Ngày 6 tháng 3, Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ lên tiếng trên X, tuyên bố cứng rắn: “Nếu Mỹ thực sự muốn giải quyết vấn đề fentanyl, họ nên tham vấn Trung Quốc trên tinh thần tôn trọng lẫn nhau, đối xử bình đẳng. Nếu chiến tranh – dù là thuế quan, thương mại hay bất kỳ hình thức nào – là điều Mỹ muốn, chúng tôi sẵn sàng đấu đến cùng!” Nhưng đằng sau lời lẽ đanh thép ấy là một Bắc Kinh đang chênh vênh. Họ hiểu mình ở thế yếu, nhưng nhượng bộ quá sớm sẽ làm lung lay hình ảnh cường quốc đang trỗi dậy. Tuyên bố “đấu đến cùng” không chỉ là lời khẳng định sức mạnh, mà còn là cách giữ thể diện, duy trì tinh thần dân tộc trong nước.
Trung Quốc không thiếu công cụ phản đòn: siết chặt kiểm soát doanh nghiệp Mỹ, tăng thuế nhập khẩu, gây áp lực pháp lý, hay tận dụng nguồn đất hiếm – “vũ khí” chiến lược trong ngành công nghệ cao. Họ thậm chí có thể làm lung lay đồng USD bằng cách giảm dự trữ ngoại hối hoặc hạn chế mua trái phiếu Mỹ. Nhưng cái giá phải trả không hề nhỏ. Nền kinh tế Trung Quốc đang chững lại: GDP giảm, bất động sản khủng hoảng, thất nghiệp leo thang. Nếu chiến tranh thương mại kéo dài, Bắc Kinh sẽ rơi vào thế kẹt – vừa bảo vệ kinh tế, vừa giữ uy tín chính trị. Quá mềm yếu, họ bị xem là thua cuộc; quá cứng rắn, họ tự đẩy mình vào vực sâu.
Cùng lúc, cơ hội mở ra cho các quốc gia khác. Việt Nam, Ấn Độ, Mexico đang trở thành những “ngư ông đắc lợi”. Việt Nam hút dòng vốn FDI khổng lồ khi các tập đoàn như Apple, Samsung, Intel rời Trung Quốc. Ấn Độ vươn lên với lực lượng lao động trẻ, chi phí thấp, còn Mexico tận dụng vị trí gần Mỹ để vượt mặt Trung Quốc, trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Washington năm 2023. Đông Nam Á – Malaysia, Thái Lan, Indonesia – cũng không kém cạnh, trở thành công xưởng mới của thế giới. Nhưng khi Trung Quốc chao đảo, cả châu Á cũng rung lắc: Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan – những nước phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc – đang đối mặt với nguy cơ xuất khẩu lao dốc.
Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung không chỉ là câu chuyện của Trump hay Bắc Kinh. Đó là ván cờ định hình trật tự toàn cầu, nơi kẻ khôn ngoan biết tận dụng cơ hội giữa lằn ranh hỗn loạn. Hãy cùng chúng tôi tiếp tục theo dõi – ai sẽ là người cười cuối cùng trong trận chiến khốc liệt này?