Trung Quốc đang nổi lên như một chủ đề then chốt trong những tuần đầu tiên dưới thời Tổng thống Donald Trump, chiếm hơn một phần ba trong số hơn 80 sắc lệnh hành pháp và các quyết định quan trọng mà ông đã ban hành tính đến thời điểm hiện tại. Đáng chú ý nhất là việc công bố mức thuế 10% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ, một phần trong chiến lược thương mại toàn diện mà chính quyền mới đang triển khai.
Động thái này không chỉ phơi bày những lĩnh vực mà Washington muốn gây áp lực lên Bắc Kinh, mà còn mở ra câu hỏi lớn về cách tiếp cận tổng thể của Trump đối với mối đe dọa cạnh tranh lớn nhất của Mỹ. Liệu ông có nhìn nhận vấn đề này qua lăng kính ý thức hệ hay chỉ đơn thuần là một loạt thỏa thuận mang tính thực dụng? Các hành động ban đầu của Trump đã cho thấy sự gắn bó chặt chẽ giữa nền kinh tế số hai thế giới với lợi ích quốc gia của Mỹ. Chỉ một lệnh thương mại "Nước Mỹ trên hết" cũng đủ để đe dọa đặc quyền tiếp cận thị trường Mỹ của Trung Quốc – nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Những biện pháp khác nhắm vào Bắc Kinh theo cách gián tiếp hơn: từ nhập cư bất hợp pháp, sản xuất năng lượng, tài chính kỹ thuật số, khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội, cho đến viện trợ nước ngoài. Câu hỏi lớn được đặt ra: Liệu Tổng thống Trump có cùng quan điểm với người tiền nhiệm Joe Biden và phần lớn giới lãnh đạo Mỹ rằng đây là một cuộc cạnh tranh lịch sử, hay ông sẽ đóng khung nó hẹp hơn, như một cuộc chiến thương mại nhằm giải quyết mất cân bằng kinh tế?
Dưới thời Biden, Trung Quốc được coi là đối thủ quân sự, kinh tế và công nghệ hàng đầu của Mỹ. Tuy nhiên, các hành động của Trump đến nay vẫn chưa làm rõ liệu ông có kế hoạch tiếp tục ngăn chặn ngành công nghiệp Trung Quốc tiếp cận công nghệ cốt lõi của Mỹ hay không. Điều đáng chú ý là mong muốn sớm gặp gỡ Chủ tịch Tập Cận Bình của Trump – một sự thay đổi so với chiến lược hạn chế tương tác trực tiếp với Bắc Kinh của chính quyền Biden, vốn tập trung vào việc huy động các đồng minh trong các phản ứng quân sự, thương mại và ngoại giao chung.
Theo nguồn tin thân cận với nhóm chiến lược của Trump, Trung Quốc chỉ là mối quan tâm thứ yếu trong những ngày đầu cầm quyền. Hành động gây chú ý nhất của ông hiện nay nhắm vào Mexico, Canada và Panama. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là Bắc Kinh bị lãng quên. Chiến lược thuế quan của Trump đối với Mexico và Canada gợi nhớ đến cách ông từng nhắm tới Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên: sử dụng thương mại như một công cụ đàm phán. Đặc biệt, các biện pháp nhắm vào Canada càng củng cố thêm nghi ngờ rằng Trump có thể không hoàn toàn dựa vào các đồng minh để đối phó với Trung Quốc.
Phản ứng của Bắc Kinh trước mức thuế mới của Mỹ cho thấy một cách tiếp cận phối hợp và toàn diện hơn từ các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc. Các nhà phân tích ước tính rằng khoảng 14 tỷ USD hàng xuất khẩu của Mỹ sẽ chịu ảnh hưởng từ mức thuế bổ sung 12% của Trung Quốc, so với mức thuế 10% áp lên 525 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc theo quyết định của Trump. Mặc dù thương mại vẫn là trọng tâm chính, nhiều sắc lệnh hành pháp của Trump dường như nhằm mục đích đưa Bắc Kinh vào bàn đàm phán để đạt được các thỏa thuận trong các lĩnh vực khác.
Ví dụ, sắc lệnh xây dựng "vòm sắt" để bảo vệ Mỹ khỏi tên lửa siêu thanh của Trung Quốc là một nỗ lực buộc Bắc Kinh phải ngồi vào bàn đàm phán về vũ khí hạt nhân. Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos, Thụy Sĩ, Trump phát biểu nhẹ nhàng nhưng đầy ý nghĩa: "Để xây dựng mối quan hệ tích cực với Trung Quốc, chúng ta không cần phải biến nó thành điều phi thường. Chúng ta chỉ cần biến nó thành một mối quan hệ công bằng." Ông cũng bày tỏ thiện cảm cá nhân với Chủ tịch Tập Cận Bình và kêu gọi sự hợp tác từ Bắc Kinh để chấm dứt chiến tranh Ukraine.
Thông điệp từ giới lãnh đạo Trung Quốc cũng mang tính hòa giải. Phó Thủ tướng Trung Quốc Đinh Tiết Tường gần đây đã nhấn mạnh rằng Bắc Kinh muốn thúc đẩy thương mại cân bằng với thế giới. Trong khi đó, Chủ tịch Tập Cận Bình kêu gọi một khởi đầu mới trong quan hệ Mỹ-Trung. Bắc Kinh dường như thở phào nhẹ nhõm khi mức thuế ban đầu của Trump tương đối nhẹ so với những tuyên bố cứng rắn trong chiến dịch tranh cử. Với phạm vi rộng lớn của các lệnh và hành động liên quan đến Trung Quốc, nhóm của Trump dường như đang định vị để đàm phán một thỏa thuận toàn diện với Bắc Kinh, đồng thời tối đa hóa áp lực dựa trên giả định rằng Trung Quốc sẽ nhượng bộ.
Các nhà phân tích nhận định rằng việc Trump áp mức thuế bổ sung 10% thay vì 60% như từng cảnh báo là một tín hiệu khéo léo gửi tới Bắc Kinh: ông sẽ sử dụng vũ khí thương mại nhưng đồng thời kiểm soát lạm phát trong nước. Những hành động khác của Trump cũng cho thấy ông không quá lo ngại về các vấn đề an ninh quốc gia liên quan đến Trung Quốc, vốn từng khiến Washington đau đầu. Ví dụ, lệnh tạm dừng đóng cửa TikTok để theo đuổi thỏa thuận mua bán lại nền tảng này, hay việc ông mô tả sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo hiệu suất cao từ Trung Quốc không phải là mối đe dọa, mà là động lực thúc đẩy khả năng cạnh tranh của Mỹ.
Những nỗ lực ban đầu của Trump nhằm xây dựng mối quan hệ thân thiện với Tập Cận Bình, như lời mời ông tham dự lễ nhậm chức, dường như nhằm mục đích đưa nhà lãnh đạo Trung Quốc vào các ưu tiên thương mại của Mỹ. Trump cũng nhấn mạnh rằng ông hy vọng Tập Cận Bình sẽ giúp ông thực hiện cam kết trở thành "tổng thống vì hòa bình", chẳng hạn như tìm cách chấm dứt chiến tranh Ukraine.
Ngày 10 tháng 2, khi quyết định tăng thuế đối với thép và nhôm nhập khẩu lên 25%, Trump cũng thông báo rằng ông sẽ công bố kế hoạch áp thuế đối ứng lên các quốc gia khác trong vòng một hoặc hai ngày tới. Phát biểu trước báo chí tại Phòng Bầu dục, Trump khẳng định rằng các quốc gia khác đã áp thuế lên hàng nhập khẩu từ Mỹ trong nhiều năm, và giờ đây Mỹ hoàn toàn có quyền làm điều tương tự. Ông nhấn mạnh rằng kế hoạch áp thuế đối ứng sẽ rất tinh vi, với nguyên tắc căn bản: nếu một quốc gia áp thuế nhất định lên hàng hóa Mỹ, Mỹ sẽ áp thuế tương tự lên hàng hóa từ quốc gia đó.
Hiện tại, Liên minh châu Âu đang áp thuế 10% đối với ô tô nhập khẩu từ Mỹ, trong khi Mỹ chỉ áp thuế 2,5% đối với xe nhập khẩu từ châu Âu. Mục tiêu của kế hoạch áp thuế đối ứng này là xóa bỏ tình trạng bất công như vậy. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng chiến lược này, dù nhằm tạo ra môi trường thương mại công bằng hơn cho Mỹ, cũng có thể làm gia tăng căng thẳng và dẫn đến một cuộc chiến thuế quan mới.
Chính sách "Nước Mỹ trên hết" của Trump là một biến thể mới của chủ nghĩa ngoại lệ Mỹ, với điểm khác biệt lớn so với truyền thống: một cách tiếp cận bảo hộ, bài ngoại và ít quan tâm đến chủ nghĩa đa phương. Chủ nghĩa ngoại lệ Mỹ hiểu theo nghĩa rộng là niềm tin rằng nước Mỹ là biểu tượng của sự xuất chúng, rằng mô hình của Mỹ là chuẩn mực mà các quốc gia khác cần noi theo. Tổng thống Woodrow Wilson, người đã đưa hàng triệu binh sĩ Mỹ đến châu Âu trong Thế chiến thứ nhất, là một ví dụ điển hình cho tư tưởng này.
Sau Thế chiến thứ hai, Tổng thống Harry Truman và các nhà lãnh đạo khác đã xây dựng một hệ thống liên minh lâu dài cùng các thể chế đa phương, được gọi là Pax Americana. Tuy nhiên, Trump, dù cũng mang tư tưởng ngoại lệ Mỹ, lại khác biệt lớn so với Wilson. Nếu Wilson là người theo chủ nghĩa lý tưởng tự do, muốn tạo ra các thể chế đa phương và làm cho thế giới an toàn cho dân chủ, thì Trump là người theo chủ nghĩa hiện thực, tập trung vào lợi ích quốc gia hẹp của Mỹ và không coi dân chủ là nguồn sức mạnh mềm.
Giáo sư John Ikenberry, một trong những nhà khoa học chính trị uy tín nhất của Mỹ, nhận định rằng Pax Americana đã lỗi thời trong một thế giới phức tạp hơn. Mỹ không còn giữ vị thế vượt trội trên mọi lĩnh vực, và đây là thực tế mà chính quyền Trump cần nhìn nhận.
Trên đây là những thông tin cập nhật mới nhất từ GBST News. Cảm ơn quý vị đã theo dõi. Hãy tiếp tục đồng hành cùng chúng tôi bằng cách bấm like, share, đăng ký kênh và bật thông báo để không bỏ lỡ những bản tin tiếp theo. Xin chào và hẹn gặp lại quý vị!
Những biện pháp khác nhắm vào Bắc Kinh theo cách gián tiếp hơn: từ nhập cư bất hợp pháp, sản xuất năng lượng, tài chính kỹ thuật số, khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội, cho đến viện trợ nước ngoài. Câu hỏi lớn được đặt ra: Liệu Tổng thống Trump có cùng quan điểm với người tiền nhiệm Joe Biden và phần lớn giới lãnh đạo Mỹ rằng đây là một cuộc cạnh tranh lịch sử, hay ông sẽ đóng khung nó hẹp hơn, như một cuộc chiến thương mại nhằm giải quyết mất cân bằng kinh tế?
Dưới thời Biden, Trung Quốc được coi là đối thủ quân sự, kinh tế và công nghệ hàng đầu của Mỹ. Tuy nhiên, các hành động của Trump đến nay vẫn chưa làm rõ liệu ông có kế hoạch tiếp tục ngăn chặn ngành công nghiệp Trung Quốc tiếp cận công nghệ cốt lõi của Mỹ hay không. Điều đáng chú ý là mong muốn sớm gặp gỡ Chủ tịch Tập Cận Bình của Trump – một sự thay đổi so với chiến lược hạn chế tương tác trực tiếp với Bắc Kinh của chính quyền Biden, vốn tập trung vào việc huy động các đồng minh trong các phản ứng quân sự, thương mại và ngoại giao chung.
Theo nguồn tin thân cận với nhóm chiến lược của Trump, Trung Quốc chỉ là mối quan tâm thứ yếu trong những ngày đầu cầm quyền. Hành động gây chú ý nhất của ông hiện nay nhắm vào Mexico, Canada và Panama. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là Bắc Kinh bị lãng quên. Chiến lược thuế quan của Trump đối với Mexico và Canada gợi nhớ đến cách ông từng nhắm tới Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên: sử dụng thương mại như một công cụ đàm phán. Đặc biệt, các biện pháp nhắm vào Canada càng củng cố thêm nghi ngờ rằng Trump có thể không hoàn toàn dựa vào các đồng minh để đối phó với Trung Quốc.
Phản ứng của Bắc Kinh trước mức thuế mới của Mỹ cho thấy một cách tiếp cận phối hợp và toàn diện hơn từ các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc. Các nhà phân tích ước tính rằng khoảng 14 tỷ USD hàng xuất khẩu của Mỹ sẽ chịu ảnh hưởng từ mức thuế bổ sung 12% của Trung Quốc, so với mức thuế 10% áp lên 525 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc theo quyết định của Trump. Mặc dù thương mại vẫn là trọng tâm chính, nhiều sắc lệnh hành pháp của Trump dường như nhằm mục đích đưa Bắc Kinh vào bàn đàm phán để đạt được các thỏa thuận trong các lĩnh vực khác.
Ví dụ, sắc lệnh xây dựng "vòm sắt" để bảo vệ Mỹ khỏi tên lửa siêu thanh của Trung Quốc là một nỗ lực buộc Bắc Kinh phải ngồi vào bàn đàm phán về vũ khí hạt nhân. Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos, Thụy Sĩ, Trump phát biểu nhẹ nhàng nhưng đầy ý nghĩa: "Để xây dựng mối quan hệ tích cực với Trung Quốc, chúng ta không cần phải biến nó thành điều phi thường. Chúng ta chỉ cần biến nó thành một mối quan hệ công bằng." Ông cũng bày tỏ thiện cảm cá nhân với Chủ tịch Tập Cận Bình và kêu gọi sự hợp tác từ Bắc Kinh để chấm dứt chiến tranh Ukraine.
Thông điệp từ giới lãnh đạo Trung Quốc cũng mang tính hòa giải. Phó Thủ tướng Trung Quốc Đinh Tiết Tường gần đây đã nhấn mạnh rằng Bắc Kinh muốn thúc đẩy thương mại cân bằng với thế giới. Trong khi đó, Chủ tịch Tập Cận Bình kêu gọi một khởi đầu mới trong quan hệ Mỹ-Trung. Bắc Kinh dường như thở phào nhẹ nhõm khi mức thuế ban đầu của Trump tương đối nhẹ so với những tuyên bố cứng rắn trong chiến dịch tranh cử. Với phạm vi rộng lớn của các lệnh và hành động liên quan đến Trung Quốc, nhóm của Trump dường như đang định vị để đàm phán một thỏa thuận toàn diện với Bắc Kinh, đồng thời tối đa hóa áp lực dựa trên giả định rằng Trung Quốc sẽ nhượng bộ.
Các nhà phân tích nhận định rằng việc Trump áp mức thuế bổ sung 10% thay vì 60% như từng cảnh báo là một tín hiệu khéo léo gửi tới Bắc Kinh: ông sẽ sử dụng vũ khí thương mại nhưng đồng thời kiểm soát lạm phát trong nước. Những hành động khác của Trump cũng cho thấy ông không quá lo ngại về các vấn đề an ninh quốc gia liên quan đến Trung Quốc, vốn từng khiến Washington đau đầu. Ví dụ, lệnh tạm dừng đóng cửa TikTok để theo đuổi thỏa thuận mua bán lại nền tảng này, hay việc ông mô tả sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo hiệu suất cao từ Trung Quốc không phải là mối đe dọa, mà là động lực thúc đẩy khả năng cạnh tranh của Mỹ.
Những nỗ lực ban đầu của Trump nhằm xây dựng mối quan hệ thân thiện với Tập Cận Bình, như lời mời ông tham dự lễ nhậm chức, dường như nhằm mục đích đưa nhà lãnh đạo Trung Quốc vào các ưu tiên thương mại của Mỹ. Trump cũng nhấn mạnh rằng ông hy vọng Tập Cận Bình sẽ giúp ông thực hiện cam kết trở thành "tổng thống vì hòa bình", chẳng hạn như tìm cách chấm dứt chiến tranh Ukraine.
Ngày 10 tháng 2, khi quyết định tăng thuế đối với thép và nhôm nhập khẩu lên 25%, Trump cũng thông báo rằng ông sẽ công bố kế hoạch áp thuế đối ứng lên các quốc gia khác trong vòng một hoặc hai ngày tới. Phát biểu trước báo chí tại Phòng Bầu dục, Trump khẳng định rằng các quốc gia khác đã áp thuế lên hàng nhập khẩu từ Mỹ trong nhiều năm, và giờ đây Mỹ hoàn toàn có quyền làm điều tương tự. Ông nhấn mạnh rằng kế hoạch áp thuế đối ứng sẽ rất tinh vi, với nguyên tắc căn bản: nếu một quốc gia áp thuế nhất định lên hàng hóa Mỹ, Mỹ sẽ áp thuế tương tự lên hàng hóa từ quốc gia đó.
Hiện tại, Liên minh châu Âu đang áp thuế 10% đối với ô tô nhập khẩu từ Mỹ, trong khi Mỹ chỉ áp thuế 2,5% đối với xe nhập khẩu từ châu Âu. Mục tiêu của kế hoạch áp thuế đối ứng này là xóa bỏ tình trạng bất công như vậy. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng chiến lược này, dù nhằm tạo ra môi trường thương mại công bằng hơn cho Mỹ, cũng có thể làm gia tăng căng thẳng và dẫn đến một cuộc chiến thuế quan mới.
Chính sách "Nước Mỹ trên hết" của Trump là một biến thể mới của chủ nghĩa ngoại lệ Mỹ, với điểm khác biệt lớn so với truyền thống: một cách tiếp cận bảo hộ, bài ngoại và ít quan tâm đến chủ nghĩa đa phương. Chủ nghĩa ngoại lệ Mỹ hiểu theo nghĩa rộng là niềm tin rằng nước Mỹ là biểu tượng của sự xuất chúng, rằng mô hình của Mỹ là chuẩn mực mà các quốc gia khác cần noi theo. Tổng thống Woodrow Wilson, người đã đưa hàng triệu binh sĩ Mỹ đến châu Âu trong Thế chiến thứ nhất, là một ví dụ điển hình cho tư tưởng này.
Sau Thế chiến thứ hai, Tổng thống Harry Truman và các nhà lãnh đạo khác đã xây dựng một hệ thống liên minh lâu dài cùng các thể chế đa phương, được gọi là Pax Americana. Tuy nhiên, Trump, dù cũng mang tư tưởng ngoại lệ Mỹ, lại khác biệt lớn so với Wilson. Nếu Wilson là người theo chủ nghĩa lý tưởng tự do, muốn tạo ra các thể chế đa phương và làm cho thế giới an toàn cho dân chủ, thì Trump là người theo chủ nghĩa hiện thực, tập trung vào lợi ích quốc gia hẹp của Mỹ và không coi dân chủ là nguồn sức mạnh mềm.
Giáo sư John Ikenberry, một trong những nhà khoa học chính trị uy tín nhất của Mỹ, nhận định rằng Pax Americana đã lỗi thời trong một thế giới phức tạp hơn. Mỹ không còn giữ vị thế vượt trội trên mọi lĩnh vực, và đây là thực tế mà chính quyền Trump cần nhìn nhận.
Trên đây là những thông tin cập nhật mới nhất từ GBST News. Cảm ơn quý vị đã theo dõi. Hãy tiếp tục đồng hành cùng chúng tôi bằng cách bấm like, share, đăng ký kênh và bật thông báo để không bỏ lỡ những bản tin tiếp theo. Xin chào và hẹn gặp lại quý vị!