 |
Tháng 2 năm 2025, một cuộc chiến không tiếng súng nhưng đầy kịch tính đã nổ ra giữa hai nhánh quyền lực hàng đầu của Hoa Kỳ. Tổng thống Trump ký sắc lệnh hành pháp, và ngay lập tức, các thẩm phán giơ lên "tấm khiên pháp lý" để chặn đứng. Mỗi phán quyết không chỉ là dấu chấm hết cho một chính sách, mà còn là một đòn mạnh giáng vào ý chí của cử tri. Từ sắc lệnh đóng cửa Viện Hành pháp liên bang nhằm tinh gọn bộ máy, đến các chính sách nhập cư cứng rắn, cải cách an ninh bầu cử, cắt giảm chi tiêu y tế, hay thậm chí xóa bỏ các trang web cổ súy tư tưởng cực đoan – tất cả đều bị đảo ngược chỉ bằng một lệnh từ tòa án.
Khi thẩm phán có quyền định hình chính sách hơn cả người đứng đầu đất nước, liệu đây còn là nền dân chủ thực sự? Hôm nay, chúng ta sẽ cùng đi sâu vào trận chiến quyền lực đang diễn ra, nơi Hiến pháp bị kéo căng giữa những ranh giới mong manh, và câu hỏi "Ai thực sự cai trị nước Mỹ?" trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Từ đầu tháng 2 năm 2025, các thẩm phán Hoa Kỳ đã phản kháng mạnh mẽ thông qua các quyết định tư pháp và lệnh cấm tạm thời, ngăn chặn nhiều chính sách của chính quyền Tổng thống Trump. Một trong những động thái đáng chú ý nhất là lệnh đình chỉ tạm thời sắc lệnh cấm nhập cảnh đối với công dân từ các quốc gia có đa số dân theo đạo Hồi. Các thẩm phán lập luận rằng chính sách này vi phạm quyền tự do tôn giáo và đi ngược lại quyền lợi của người nhập cư, khiến nó bị coi là không hợp hiến.
Không dừng lại ở đó, các thẩm phán cũng phản đối hàng loạt chính sách khác của Trump, từ môi trường đến quyền công dân. Họ đã ra phán quyết có lợi cho các tổ chức môi trường, nhóm quyền công dân và cá nhân bị ảnh hưởng. Ví dụ, ngày 11 tháng 2, một thẩm phán liên bang bác bỏ yêu cầu của chính phủ về việc hủy bỏ lệnh cấm truy cập vào hệ thống thanh toán của Bộ Hiệu suất Chính phủ. Tuy nhiên, tòa án cũng làm rõ rằng lệnh cấm này không ảnh hưởng đến quyền hạn của Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ. Ngay sau đó, Tổng thống Trump ký một sắc lệnh hành pháp mới, chỉ đạo tất cả lãnh đạo cơ quan liên bang hợp tác chặt chẽ với Bộ Hiệu suất Chính phủ để cắt giảm nhân sự và siết chặt quy trình tuyển dụng.
Hiện tại, nước Mỹ chứng kiến một cuộc đối đầu đáng chú ý: Tổng thống ban hành sắc lệnh hành pháp, trong khi hệ thống tư pháp liên tục ngăn chặn. Điều này thoạt nhìn có vẻ minh chứng cho sự độc lập của ngành tư pháp, nhưng ẩn sau đó là một nghịch lý sâu sắc. Tổng thống, người được bầu chọn trực tiếp bởi công chúng, vận động tranh cử công khai và điều hành đất nước dựa trên sự ủy nhiệm của cử tri, lại bị các thẩm phán – những người không hề cần một lá phiếu nào – phủ quyết chính sách. Thậm chí, họ còn định hình lại xã hội theo ý mình.
Nhiều thẩm phán liên tiếp chặn đứng các chính sách quan trọng của Tổng thống Trump, từ kiểm soát nhập cư, cắt giảm chi tiêu y tế, đến các biện pháp đảm bảo an ninh bầu cử. Điều này đặt ra câu hỏi: Khi những người không qua bầu cử nắm giữ quyền lực lớn hơn cả tổng thống, liệu nước Mỹ còn là một nền dân chủ đúng nghĩa? Đây không chỉ là vấn đề thời sự, mà còn phản ánh mâu thuẫn sâu sắc tồn tại trong chính trị Hoa Kỳ suốt nhiều thập kỷ qua. Nó chạm đến ranh giới mong manh giữa quyền lực tổng thống và hệ thống tư pháp, đặt ra bài toán hóc búa về sự cân bằng giữa dân chủ đại diện và sự độc lập của ngành tư pháp trong việc bảo vệ hiến pháp.
Trong nền dân chủ Mỹ, mọi công dân đều có quyền bảo vệ quyền lợi cá nhân không chỉ qua bầu cử mà còn qua các cơ chế kiểm soát quyền lực, trong đó có ngành tư pháp. Về lý thuyết, sự độc lập của ngành tư pháp là một phần quan trọng trong hệ thống kiểm soát và cân bằng quyền lực. Nhưng thực tế lại hoàn toàn khác. Các thẩm phán, dù không được bầu chọn, vẫn có quyền lực đủ lớn để phủ quyết các chính sách của tổng thống. Điều này dẫn đến xung đột giữa chính quyền hành pháp – do người dân bầu chọn – và ngành tư pháp – với các thẩm phán không phải trải qua bầu cử.
Ngày 11 tháng 2, Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp giải thể Viện Hành pháp Liên bang, một trung tâm đào tạo lãnh đạo thành lập hơn 50 năm trước. Lý do? Ngân sách liên bang năm tài chính 2024 ước tính khoảng 6,4 nghìn tỷ USD, trong đó Viện Hành pháp chiếm phần lớn. Thâm hụt ngân sách và nợ công ngày càng gia tăng, hiện ở mức gần 32 nghìn tỷ USD, đã khiến chính quyền Trump quyết định cắt giảm. Ông cho rằng các chương trình của chính phủ liên bang không mang lại lợi ích thực sự cho người dân Mỹ, mà chỉ làm gia tăng chi phí, tạo sự phụ thuộc vào trợ cấp và không giải quyết được các vấn đề kinh tế cơ bản.
Ví dụ, chương trình Obamacare, dù giúp giảm tỷ lệ không có bảo hiểm, lại khiến chi phí bảo hiểm y tế tăng mạnh, gây gánh nặng tài chính cho các hộ gia đình trung lưu. Medicare và Medicaid, hai chương trình y tế lớn dành cho người cao tuổi và người thu nhập thấp, cũng bị chỉ trích vì làm gia tăng chi phí chính phủ một cách không bền vững. Chương trình hỗ trợ dinh dưỡng SNAP (tem phiếu thực phẩm) cũng bị cáo buộc tạo ra sự phụ thuộc vào trợ cấp, thay vì khuyến khích người dân tìm kiếm việc làm và tự lo cho bản thân.
Tóm lại, các chương trình mà chính quyền Trump chỉ trích đều xoay quanh việc chi tiêu công không hiệu quả, tạo sự phụ thuộc vào chính phủ và không giải quyết được các vấn đề kinh tế cơ bản. Trong khi một số chương trình có thể đã giúp đỡ người dân Mỹ, đặc biệt là những nhóm dễ bị tổn thương, chính quyền Trump tập trung vào việc giảm thiểu vai trò của chính phủ liên bang trong cung cấp dịch vụ công, đồng thời khuyến khích các giải pháp dựa trên thị trường tự do và sáng kiến cá nhân.
Như quý vị đã thấy, một bên là tổng thống dân cử đưa ra hàng loạt quyết sách vì lợi ích người dân Mỹ, nhưng bên kia là các thẩm phán lấy cớ "vi hiến" để phủ quyết. Điều này gần như không thể chấp nhận được. Các thẩm phán dường như đang tạo ra một cuộc khủng hoảng hiến pháp. Ngày 11 tháng 2, một thẩm phán dân chủ buộc CDC, FDA và các cơ quan khác khôi phục các trang web mà Trump đã xóa, bao gồm các trang quảng bá ý thức hệ giới tính và thủ tục chuyển đổi giới tính. Bộ trưởng Bộ Hiệu suất Chính phủ Dog Elon Musk chỉ trích phán quyết này, gọi các thẩm phán là "biên tập viên trang web". Thượng nghị sĩ M. Le cũng viết rằng các thẩm phán đang tiến hành một cuộc tấn công chưa từng có vào thẩm quyền hợp pháp của tổng thống.
Việc các thẩm phán phủ quyết lệnh hành pháp bị coi là một cuộc khủng hoảng trong nhánh tư pháp, khi họ vượt qua vai trò của mình và đưa ra những quyết định mang tính chính trị hơn là pháp lý. Điều này không chỉ làm suy yếu quyền lực hợp pháp của tổng thống mà còn gây mất ổn định trong việc thực thi chính sách, làm suy yếu niềm tin vào hệ thống chính phủ.
Một yếu tố quan trọng khác là sự khác biệt chính trị. Nhiều người cho rằng các thẩm phán, đặc biệt là những người được bổ nhiệm dưới thời các đời tổng thống trước, đưa ra phán quyết dựa trên quan điểm chính trị thay vì nguyên tắc pháp lý khách quan. Điều này dẫn đến các quyết định không công bằng, tạo ra bất ổn trong chính trị và luật pháp.
Trong bối cảnh này, tư tưởng cấp tiến ở Mỹ đang trỗi dậy mạnh mẽ. Vào thế kỷ 19, nhiều phong trào cải cách cấp tiến đã cạnh tranh và ảnh hưởng lẫn nhau, từ mô hình kết hợp chủ nghĩa tự do cổ điển với các chính sách bảo trợ xã hội, đến tư tưởng vô chính phủ và sở hữu tập thể. Ngày nay, ảnh hưởng của các chính trị gia như Bernie Sanders và Alexandria Ocasio-Cortez, cùng với các phong trào xã hội tiến bộ, đã tạo ra sự chuyển dịch đáng kể. Giới trẻ và một bộ phận lớn dân số Mỹ ngày càng hướng về các chính sách cực tả, từ phân phối tài sản công bằng, chăm sóc sức khỏe toàn dân, đến cải cách thuế nhằm tăng mức đóng góp của tầng lớp giàu có.
Các phong trào chính trị và nhóm vận động đang thúc đẩy những thay đổi sâu rộng, từ tăng lương tối thiểu, giảm giờ làm việc, đến mở rộng quyền kiểm soát của chính phủ đối với các ngành công nghiệp cốt lõi như năng lượng, giao thông và tài chính. Một số nhóm thậm chí kêu gọi thay thế chủ nghĩa tư bản bằng một mô hình khác, lập luận rằng nền kinh tế hiện tại đã tạo ra mức độ bất bình đẳng không thể chấp nhận được.
Sự trỗi dậy của các phong trào chính trị ủng hộ vai trò mạnh mẽ hơn của nhà nước trong nền kinh tế là một diễn biến đáng chú ý. Tuy nhiên, nước Mỹ vẫn duy trì truyền thống tranh luận đa chiều, và các giá trị cốt lõi về tự do kinh tế cùng vai trò của cá nhân trong xã hội vẫn là yếu tố quan trọng trong hệ thống chính trị. May mắn thay, vẫn còn nhiều người Mỹ tỉnh táo, nỗ lực từng ngày để tái thiết đất nước. Liệu nước Mỹ có thể chuyển mình trong kỷ nguyên mới hay không? Chúng ta hãy cùng chờ xem.