.png)
Yêu cầu của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump về khoản "trả nợ" khổng lồ 500 tỷ đô la từ Ukraine không chỉ dừng lại ở việc kiểm soát các khoáng sản chiến lược của quốc gia này. Nó còn bao trùm mọi thứ, từ cảng biển, cơ sở hạ tầng, đến dầu khí và cả nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào của Ukraine. Một kế hoạch táo bạo và đầy tham vọng, được soạn thảo với sự tỉ mỉ của một thỏa thuận thương mại, nhưng lại mang hơi hướng của một hiệp ước chiến tranh.
Một tuần trước khi văn bản này đến tay Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, nó đã gây chấn động trong giới lãnh đạo Kiev. Các điều khoản được đề xuất không khác gì việc Mỹ giành quyền kiểm soát vĩnh viễn nền kinh tế Ukraine, đặt ra một gánh nặng bồi thường mà quốc gia này khó lòng đáp ứng. Sự bàng hoàng và hoảng loạn lan tỏa khắp các hành lang quyền lực ở Kiev.
Tờ Telegraph của Anh đã nắm trong tay bản thảo hợp đồng, được đánh dấu "Đặc quyền & Bảo mật" và có ngày ký là 7/2/2025. Văn bản này đề xuất thành lập một quỹ đầu tư chung giữa Mỹ và Ukraine, với mục đích ngăn chặn "các bên thù địch trong cuộc xung đột hưởng lợi từ việc tái thiết Ukraine". Tuy nhiên, những điều khoản chi tiết lại mở ra một viễn cảnh đáng lo ngại.
Thỏa thuận bao gồm "giá trị kinh tế liên quan đến tài nguyên của Ukraine", từ khoáng sản, dầu khí, đến cảng biển và cơ sở hạ tầng. Một phạm vi rộng lớn đến mức không ai có thể chắc chắn điều gì còn nằm ngoài tầm kiểm soát của Mỹ. Đáng chú ý, thỏa thuận này sẽ được điều chỉnh bởi luật pháp Mỹ, bỏ qua các nguyên tắc xung đột luật quốc tế.
Theo thỏa thuận, Mỹ sẽ nhận 50% doanh thu định kỳ từ việc khai thác tài nguyên của Ukraine và 50% giá trị tài chính của "tất cả các giấy phép mới được cấp cho bên thứ ba". Quyền thế chấp đối với các khoản doanh thu này sẽ thuộc về Mỹ, đảm bảo lợi ích tối đa cho Washington. Hơn nữa, Mỹ sẽ có quyền ưu tiên từ chối mua khoáng sản có thể xuất khẩu, giành quyền kiểm soát gần như toàn bộ nền kinh tế hàng hóa và tài nguyên của Ukraine.
Quỹ đầu tư chung sẽ có quyền độc quyền thiết lập phương pháp, tiêu chí lựa chọn, điều khoản và điều kiện của tất cả các giấy phép và dự án trong tương lai. Điều đáng chú ý là thỏa thuận này dường như được soạn thảo bởi các luật sư tư nhân, chứ không phải các cơ quan ngoại giao hay thương mại chính thức của Mỹ.
Tổng thống Zelensky từng đề xuất ý tưởng trao quyền sở hữu trực tiếp các nguyên tố đất hiếm và khoáng sản quan trọng của Ukraine cho Mỹ trong chuyến thăm Trump Tower vào tháng 9 năm ngoái. Ông hy vọng điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp tục cung cấp vũ khí, đồng thời khiến các công ty Mỹ thiết lập hoạt động tại Ukraine, tạo ra một bẫy chính trị ngăn cản Nga tấn công lần nữa.
Tuy nhiên, có lẽ ông Zelensky không ngờ rằng mình sẽ phải đối mặt với những điều khoản thường áp dụng cho các quốc gia bị đánh bại trong chiến tranh. Những điều khoản này thậm chí còn nghiêm ngặt hơn cả những hình phạt tài chính áp dụng cho Đức và Nhật Bản sau Thế chiến II. Một "Versailles mới" đang được hình thành, với yêu cầu của ông Trump chiếm tỷ lệ cao hơn GDP của Ukraine so với khoản bồi thường áp dụng cho Đức theo Hiệp ước Versailles.
Ông Trump tuyên bố với Fox News rằng Ukraine "về cơ bản đã đồng ý" giao 500 tỷ đô la. "Họ có đất đai cực kỳ có giá trị về mặt đất hiếm, dầu khí và nhiều thứ khác", ông nói. Ông còn cảnh báo rằng Ukraine có thể trở thành một phần của Nga trong tương lai, và ông muốn đảm bảo rằng số tiền này sẽ được trả lại.
Trên thực tế, Mỹ đã chi 300 tỷ đô la cho cuộc chiến ở Ukraine, nhưng con số này bao gồm cả chi phí sản xuất vũ khí trong nước. Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Lindsey Graham cho rằng yêu cầu của ông Trump là một chiến lược khéo léo để củng cố sự ủng hộ của người dân Mỹ đối với Ukraine. "Ông ấy có thể nói với người dân Mỹ rằng, 'Ukraine không phải là gánh nặng, mà là lợi ích'", ông Graham nhận định.
Tuy nhiên, thực tế về tiềm năng tài nguyên của Ukraine có thể đã bị phóng đại. Dù có lưu vực lithium lớn nhất châu Âu, giá lithium đã giảm mạnh 88% kể từ năm 2022. Các mỏ đá chưa chế biến ở Ukraine hầu như vô dụng đối với Mỹ. Câu chuyện tương tự cũng xảy ra với đất hiếm và coban, khi công nghệ pin đang thay đổi nhanh chóng.
Ukraine không thể đáp ứng yêu cầu 500 tỷ đô la của ông Trump trong bất kỳ khung thời gian nào. Câu hỏi đặt ra là liệu có công bằng khi đối xử với một quốc gia nạn nhân theo cách này, sau khi họ đã hy sinh to lớn để bảo vệ các giá trị dân chủ tự do.
"Phong cách làm ăn của tôi khá đơn giản và thẳng thắn", ông Trump từng viết trong cuốn sách "The Art of the Deal". "Tôi đặt mục tiêu rất cao, và sau đó tôi chỉ tiếp tục thúc đẩy, thúc đẩy và thúc đẩy để đạt được điều mình muốn". Nhưng trong trường hợp này, yêu cầu của ông Trump không chỉ là một thỏa thuận thương mại, mà là sự ép buộc của một siêu cường đối với một quốc gia đang bị dồn vào chân tường.
Tổng thống Zelensky đứng trước một lựa chọn đầy khó khăn: giữa việc Nga "tấn công quân sự" Ukraine và việc đồng minh của ông "tấn công kinh tế" Ukraine. Một tương lai bất định đang chờ đợi quốc gia này, với những hệ lụy sâu rộng không chỉ cho Ukraine, mà còn cho cả trật tự quốc tế.