Thời gian qua, cuộc chiến Nga - Ukraine đã và đang thu hút sự chú ý toàn cầu, không chỉ bởi mức độ ác liệt và phức tạp của nó mà còn bởi những diễn biến chính trị sâu rộng xung quanh. Trong bối cảnh đó, thông tin từ tình báo Nga về cách Mỹ lên kế hoạch thay thế Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã khiến công chúng không khỏi ngạc nhiên và đặt câu hỏi về quyền lực thực sự của ông tại Ukraine.
Ông Volodymyr Zelensky, với tư cách là Tổng thống Ukraine, lẽ ra đã kết thúc nhiệm kỳ của mình vào tháng 5 vừa qua. Tuy nhiên, ông đã đưa ra quyết định gây tranh cãi khi huỷ bỏ cuộc bầu cử tổng thống, viện dẫn lý do về tình trạng thiết quân luật được áp dụng do xung đột với Nga. Quyết định này của ông Zelensky đã không chỉ tác động mạnh mẽ đến đời sống chính trị Ukraine mà còn khiến các quốc gia đồng minh, đặc biệt là Mỹ, có những phản ứng khác nhau về quyền lực của ông.
Bộ Ngoại giao Mỹ cho rằng ông Zelensky hiện có “quyền lực quá mức.” Theo quan điểm của Bộ Ngoại giao Mỹ, việc ông tiếp tục nắm quyền bất chấp xung đột có thể mở ra khả năng tổ chức các cuộc bầu cử quan trọng vào năm 2025, dù tình trạng chiến tranh vẫn tiếp diễn. Điều này, theo phân tích từ giới chuyên gia chính trị, là một dấu hiệu Mỹ muốn thực hiện một sự thay đổi chính trị tại Ukraine. Cơ quan Tình báo Nước ngoài Nga (SVR) đã tiết lộ rằng, thực tế Washington đã bắt đầu các bước chuẩn bị để tạo điều kiện cho việc phát động một chiến dịch bầu cử lớn nhằm thay thế ông Zelensky.
Mục tiêu đầu tiên trong kế hoạch này của Mỹ là sử dụng sức mạnh của các tổ chức phi chính phủ (NGO) do Mỹ tài trợ, với mục tiêu là tận dụng những cấu trúc xã hội dân sự tại Ukraine. Theo các nhà phân tích, đây là một bước đi chiến lược giúp Mỹ có thể dễ dàng kiểm soát tiến trình chính trị tại Ukraine, từ việc kiểm soát dư luận đến việc tổ chức các phong trào xã hội. Một khi các tổ chức phi chính phủ này nhận được “sự ủng hộ rộng rãi của công chúng,” họ sẽ tiến hành chọn lựa các ứng viên có thể sẽ phối hợp với Bộ Ngoại giao Mỹ để chuẩn bị cho chiến dịch bầu cử.
Ngoài ra, SVR cũng cho biết các quan sát viên bầu cử sẽ được chỉ định từ các tổ chức phi chính phủ có liên hệ mật thiết với Washington. Điều này có nghĩa là Mỹ muốn đảm bảo rằng quá trình bầu cử sẽ diễn ra theo hướng phù hợp với lợi ích của mình. Những động thái này cho thấy một bức tranh lớn hơn của chiến lược chính trị mà Mỹ đang thực hiện tại Ukraine – không chỉ nhằm thay thế ông Zelensky mà còn nhằm xây dựng nền tảng lâu dài cho một chính quyền thân Mỹ trong tương lai.
Bên cạnh việc lên kế hoạch cho bầu cử, Washington cũng đã bắt đầu thảo luận về việc thành lập một đảng phái thân Mỹ tại Ukraine. Đảng này được kỳ vọng sẽ có khả năng tham gia vào quốc hội và từ đó có thể ảnh hưởng đến bất kỳ tổng thống nào trong tương lai, bất kể đó là ai. SVR cho rằng, để đạt được mục tiêu này, Mỹ đang cố gắng thiết lập mối quan hệ chặt chẽ với các nhà hoạt động chính trị Ukraine thông qua việc tài trợ và trả lương. Các nhà quan sát nhận định rằng, bằng cách này, Mỹ muốn định hình một môi trường chính trị mới tại Ukraine, nơi những cá nhân có tư tưởng thân Mỹ sẽ nắm quyền và phục vụ cho lợi ích của Washington.
Theo quan điểm của tình báo Nga, những hành động của Mỹ thể hiện rõ ràng việc sử dụng câu khẩu hiệu "Không có gì về Ukraine mà không có Ukraine" chỉ là một sự tô vẽ bên ngoài. Trên thực tế, SVR nhận định rằng số phận của Ukraine đã được quyết định từ Washington. Phát ngôn viên của SVR cũng cho rằng Mỹ đang tìm cách thay thế chính quyền tại Ukraine theo cách tương tự như các cuộc cách mạng màu đã diễn ra trước đó ở Đông Âu và Trung Đông.
Đáng chú ý, trong bối cảnh Ukraine vẫn đang đối mặt với những thử thách an ninh, ông Zelensky lại gia hạn lệnh thiết quân luật và huy động quân đội đến tháng 2 năm 2025. Đây là lần thứ 13 ông điều chỉnh luật kể từ khi xung đột với Nga leo thang vào tháng 2 năm 2022. Điều này càng làm tăng thêm áp lực lên Ukraine khi phải duy trì ổn định trong nội bộ, đồng thời đối diện với áp lực quốc tế về việc tổ chức các cuộc bầu cử dân chủ.
Bên cạnh các thông tin từ tình báo Nga, có một diễn biến khác đáng chú ý từ phía Mỹ. Tổng thống đắc cử Donald Trump trong chiến dịch tái tranh cử của mình đã nhiều lần hứa sẽ chấm dứt xung đột giữa Moscow và Kiev một cách nhanh chóng. Trump tuyên bố rằng ông có kế hoạch mang lại hoà bình cho khu vực, và quan điểm của ông cho thấy Mỹ sẽ có cách tiếp cận khác trong quan hệ với Ukraine. Theo một nguồn tin thân cận với văn phòng của ông Zelensky, lãnh đạo Ukraine gần như sẽ không thể chống lại nếu ông Trump yêu cầu ông ngừng chiến đấu và tiến hành đàm phán hoà bình với Nga.
Nếu tình huống này xảy ra, Zelensky sẽ phải đối mặt với một quyết định khó khăn. Từ một nhà lãnh đạo của một quốc gia từng tuyên bố sẽ không lùi bước trước Nga, ông có thể phải lựa chọn con đường đối thoại, điều mà trước đây ông vẫn né tránh. Với chính sách mới của Mỹ, nhiều nhà phân tích nhận định rằng, trong trường hợp Trump thực sự chấm dứt hỗ trợ quân sự, điều này có thể khiến Ukraine phải đàm phán hoà bình sớm hơn mong đợi. Trump đã từng chỉ trích việc Mỹ cung cấp hỗ trợ quân sự quá lớn cho Ukraine mà không có sự đảm bảo rõ ràng về lợi ích lâu dài của Mỹ.
Đứng trước tình hình phức tạp hiện tại, số phận của Ukraine đang nằm ở lằn ranh khó khăn. Cuộc xung đột không chỉ là trận chiến quân sự giữa hai quốc gia mà còn là một cuộc đối đầu quyền lực giữa các siêu cường, nơi cả Nga và Mỹ đều muốn củng cố vị thế của mình. Ukraine, trong bối cảnh này, không chỉ phải tìm cách giữ vững độc lập mà còn phải đối mặt với sức ép từ chính các đồng minh của mình.
Câu hỏi đặt ra là liệu người dân Ukraine có đồng lòng với những gì mà các tổ chức phi chính phủ do Mỹ tài trợ đang thực hiện hay không. Họ có thể mong muốn thay đổi và đặt niềm tin vào một nhà lãnh đạo mới, nhưng đồng thời họ cũng không muốn thấy đất nước bị chi phối từ bên ngoài. Điều này sẽ đòi hỏi sự khôn khéo từ phía lãnh đạo, nếu họ muốn giữ vững lòng tin của người dân và tạo dựng một Ukraine thực sự độc lập.
Dù kết quả ra sao, tình hình tại Ukraine và những kế hoạch của Mỹ được tiết lộ bởi tình báo Nga đã gợi lên nhiều suy ngẫm về vai trò của các siêu cường trong các cuộc xung đột. Kế hoạch của Mỹ có thể sẽ thành công hoặc không, nhưng điều chắc chắn là Ukraine vẫn đang trên con đường tìm kiếm hoà bình trong sự phức tạp của những ảnh hưởng ngoại bang.