.jpg)
Cuộc xung đột hàng hải tại Biển Đông giữa Trung Quốc và Philippines đã leo thang mạnh mẽ trong những tháng gần đây, với hàng loạt vụ va chạm tàu. Trong khi đó, dường như Trung Quốc lại ít hành động cản trở các hoạt động bồi đắp của Việt Nam tại quần đảo Trường Sa. Câu hỏi được đặt ra là liệu Trung Quốc có thực sự mềm mỏng hơn với Việt Nam? Đâu là những động cơ chính trị đằng sau chiến thuật của Bắc Kinh?
Trong khoảng hai tuần cuối tháng 8 năm 2024, đã có ít nhất ba lần tàu Trung Quốc va chạm với tàu Philippines. Đáng chú ý là vụ va chạm ngày 19 tháng 8 gần bãi cạn Sabina ở quần đảo Trường Sa, khu vực đang trở thành điểm nóng mới sau bãi Cỏ Mây và bãi cạn Scarborough. Sự việc tiếp tục leo thang vào ngày 25 và 31 tháng 8, khi các tàu hai bên tiếp tục cáo buộc nhau gây hấn và va chạm tại cùng khu vực.
Trái ngược với những xung đột gay gắt đó, Việt Nam đã tận dụng tình hình để tăng cường các hoạt động bồi đắp đảo tại một số dải san hô tranh chấp, bao gồm bãi Thuyền Chài - một tiền đồn lớn mà Trung Quốc, Philippines, và Malaysia cũng tuyên bố chủ quyền. Báo cáo của Viện Nghiên cứu Minh bạch Hàng hải châu Á (AMTI) vào tháng 6 năm 2024 cho biết Việt Nam đã bồi đắp thêm diện tích gần bằng tổng của hai năm 2022 và 2023 cộng lại. Đặc biệt, không có ghi nhận nào về việc Trung Quốc cản trở các hoạt động của Việt Nam.
Sự khác biệt trong thái độ của Trung Quốc đối với Việt Nam và Philippines
Theo các nhà quan sát, sự khác biệt trong cách Trung Quốc đối xử với Việt Nam và Philippines xuất phát từ nhiều yếu tố. Một phần là do mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc đã phát triển theo hướng khác so với mối quan hệ Trung Quốc - Philippines, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam khéo léo duy trì chính sách ngoại giao cân bằng giữa Bắc Kinh và Washington.
Chuyên gia Hoàng Việt nhận định rằng Trung Quốc có ý muốn giữ gìn hình ảnh với Việt Nam, trong khi cố gắng gia tăng áp lực với Philippines. Trung Quốc đã nhiều lần thử sức với Việt Nam, như sự kiện giàn khoan Hải Dương 981 vào năm 2014, nhưng mỗi lần đều nhận lại những kết quả bất lợi cho mình. Việc gây căng thẳng với Việt Nam trong thời điểm hiện tại có thể đẩy Hà Nội xích lại gần hơn với Washington, điều mà Bắc Kinh chắc chắn muốn tránh.
Trong khi đó, Philippines, dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Ferdinand Marcos Jr., đã đảo ngược chính sách thân Trung Quốc của người tiền nhiệm Rodrigo Duterte. Kể từ khi nhậm chức vào năm 2022, ông Marcos đã có những bước đi cứng rắn hơn, như tăng số căn cứ quân sự cho phép Mỹ tiếp cận từ 5 lên 9, đồng thời khởi động các cuộc tuần tra chung với hải quân và tuần duyên của Nhật Bản và Úc.
Chiến thuật đối phó của Việt Nam và Philippines
Trong khi Philippines công khai các vụ va chạm và truyền tải hình ảnh về các hành động hung hăng của Trung Quốc lên các phương tiện truyền thông quốc tế, Việt Nam lại chọn cách tiếp cận khác. Từ năm 2020 đến nay, Việt Nam giữ thái độ tương đối im lặng về các tranh chấp trên Biển Đông, xử lý các vấn đề căng thẳng sau hậu trường để tránh leo thang.
Việc không công khai các sự cố giúp Việt Nam duy trì được mối quan hệ với cả Trung Quốc và Hoa Kỳ. Đồng thời, chiến thuật này cho phép Việt Nam thực hiện các hoạt động bồi đắp một cách thầm lặng mà không bị Trung Quốc can thiệp quá nhiều. Chuyên gia Hoàng Việt nhận định rằng chiến lược này đã phát huy hiệu quả, ít nhất là trong giai đoạn hiện tại, giúp Việt Nam duy trì quyền kiểm soát tại các thực thể trên Biển Đông.
Tuy nhiên, theo một số nhà phân tích như Derek Grossman từ Viện Nghiên cứu Rand của Mỹ, cả hai chiến thuật đối phó của Việt Nam và Philippines đều không thực sự thành công trong việc đối phó với Trung Quốc. Grossman cho rằng Trung Quốc dưới thời Tập Cận Bình đã trở nên cứng rắn và ít quan tâm đến danh tiếng quốc tế, sẵn sàng sử dụng các biện pháp mạnh để bảo vệ lợi ích của mình. Do đó, các nước Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam và Philippines, cần có những chiến lược dài hạn và mạnh mẽ hơn để bảo vệ chủ quyền của mình trên Biển Đông.