Đúng như Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 13 đã xác định, văn hóa là động lực, là mục tiêu phát triển bền vững của đất nước. Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng đã nhắc lại tư tưởng văn hóa còn thì dân tộc còn tại hội nghị văn hóa toàn quốc tháng 11/2021. Chính vì vậy, việc triển khai Chương trình quốc gia về phát triển văn hóa là cực kỳ quan trọng và cấp bách.
Trung ương cũng đã nêu rõ trong kết luận số 42 về kinh tế - xã hội năm 2022-2023 về việc triển khai Chương trình quốc gia về phát triển văn hóa. Năm 2022, Thường vụ Quốc hội sẽ giao cho Chính phủ xây dựng Chương trình và trình cấp có thẩm quyền xem xét. Việc này sẽ giúp đất nước phát triển toàn diện, đồng thời tôn vinh và bảo tồn các giá trị văn hóa của dân tộc Việt Nam.
Chương trình mục tiêu quốc gia về chấn hưng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam được thiết lập nhằm đáp ứng các quan điểm của Đảng và Nhà nước về chấn hưng, phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam trong thời kỳ mới. Điều này bao gồm việc giải quyết các vấn đề thực tiễn cấp bách của văn hóa và cam kết quốc tế của Việt Nam.
Để thực hiện chương trình này, Chính phủ đã giao nhiệm vụ cho Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch. Để xây dựng dự thảo Chương trình, Bộ đã lấy ý kiến từ các địa phương, chuyên gia, bộ ngành và nhà nghiên cứu. Giai đoạn 2025-2035 được dự kiến sẽ yêu cầu nguồn lực lớn, với ước tính là 350.000 tỷ đồng.
Tuy nhiên, việc đầu tư cho văn hóa trong thời gian qua vẫn còn rất khiêm tốn và không đủ hiệu quả. Mức đầu tư vào văn hóa từ ngân sách chưa đạt 1% trong giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2021. Bởi vậy, việc đầu tư nguồn lực dài hạn để chấn hưng và phát triển văn hóa là cần thiết và cấp bách trong bối cảnh hiện nay.
Hiện tại, Hội đồng thẩm định quốc gia đang xem xét hồ sơ dự thảo Chương trình. Sau khi các thành viên của Chính phủ đã cho ý kiến và thống nhất, dự thảo này sẽ được Chính phủ trình lên Quốc hội để thông qua. Việc tính toán ngân sách cho chương trình này là một công việc quan trọng và đòi hỏi sự chú ý và tính toán kỹ lưỡng từ Ban soạn thảo.
Chúng tôi ước tính rằng trong giai đoạn đầu tiên cho đến năm 2030, chương trình mục tiêu quốc gia sẽ cần một số tiền lên tới 182.000 tỷ đồng để thực hiện các nhiệm vụ và mục tiêu của mình. Trong số này, ngân sách trung ương sẽ cấp 110.000 tỷ đồng, trong đó có 82.500 tỷ đồng dành cho vốn đầu tư phát triển và 27.500 tỷ đồng dành cho vốn sự nghiệp. Ngoài ra, vốn địa phương sẽ đóng góp 36.000 tỷ đồng và nguồn khác sẽ đóng góp 36.000 tỷ đồng. Số tiền còn lại sẽ được sử dụng cho giai đoạn sau.
Chương trình mục tiêu quốc gia bao gồm 10 thành phần chính với 51 nhiệm vụ, 164 mục tiêu và 255 hoạt động. Các nội dung chính bao gồm việc phát triển văn hóa và con người Việt Nam; phát triển hệ thống hạ tầng, cảnh quan và thiết kế văn hóa đồng bộ; nâng cao hiệu quả tuyên truyền và giáo dục; bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc; thúc đẩy văn học và nghệ thuật; phát triển công nghiệp văn hóa; đẩy mạnh chuyển đổi số; phát triển nguồn nhân lực văn hóa; hội nhập quốc tế; và tăng cường giám sát và đánh giá thực hiện chương trình.
Chúng tôi dự định sẽ sử dụng nguồn lực để xây dựng các mô hình văn hóa cho người dân, đặc biệt là những người sống ở vùng sâu và các đồng bào dân tộc. Ngoài ra, hàng loạt các vấn đề văn hóa đang cần được giải quyết, bao gồm các chương trình bảo tồn di sản văn hóa vật thể và phi vật thể. Hiện nhiều di tích đang xuống cấp và di sản phi vật thể đang trở nên mai một. Thế hệ trước không trao truyền cho thế hệ sau, điều này là mối lo lớn đối với việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa dân tộc.
Việt Nam hiện nay gặp phải thách thức lớn trong việc thiếu những tác phẩm văn hóa có tầm vóc quốc tế. Để giải quyết vấn đề này, ngành Văn hóa cần đầu tư vào sáng tác các tác phẩm văn học, nghệ thuật, và hội họa mang lại sức sống cho thời đại. Việc này đòi hỏi nguồn lực lớn và đầu tư kéo dài trong nhiều năm, không chỉ là tổ chức cho văn nghệ sĩ tham gia các chuyến thực tế hay trại viết trong vài tuần, vài tháng.
Trong khu vực châu Á, nhiều nước đã phát triển nền công nghiệp văn hóa mạnh mẽ với nhiều thương hiệu toàn cầu như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc. Do đó, Việt Nam cũng cần đầu tư vào ngành công nghiệp văn hóa để đóng góp nhiều hơn cho tăng trưởng kinh tế.
Tất cả những nội dung trong Chương trình đều rất quan trọng. Tuy nhiên, ưu tiên hàng đầu cần được đưa ra là chấn hưng đạo đức, phát triển văn hóa và con người Việt Nam, cùng xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh và văn minh.
Gần đây, nhiều sản phẩm văn hóa độc hại đã xâm nhập vào Việt Nam và có tác động xấu đến tư tưởng, lối sống và hành vi của nhiều người, đặc biệt là thanh thiếu niên. Điều này gây ra sự suy giảm trong môi trường đạo đức và văn hóa lành mạnh, tăng cao nguy cơ khủng hoảng tinh thần và làm cho nhiều người mất phương hướng trong lựa chọn giá trị và lối sống. Do đó, việc xây dựng một môi trường văn hóa lành mạnh, san sẻ và văn minh là rất cần thiết để bảo vệ và phát triển đất nước Việt Nam.
Để xây dựng một nền văn hóa ổn định và phát triển, cần phải có sự tham gia của nhà nước. Xây dựng nhân cách, đạo đức và lối sống là những điều quan trọng để nâng cao giá trị tinh thần của người dân Việt Nam. Đồng thời, cần đấu tranh chống lại văn hóa độc hại để bảo vệ sức khỏe và cuộc sống của mọi người.
Ngoài ra, việc bảo tồn di sản vật thể và phi vật thể cũng rất cần thiết để duy trì và phát triển các giá trị văn hóa của đất nước. Tuy nhiên, hiện tại, nhiều di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam đã được UNESCO ghi danh nhưng chưa được phát huy giá trị do thiếu kinh phí quảng bá, truyền dạy và đãi ngộ nghệ nhân.
Vì vậy, Chương trình Bảo tồn và Phát huy giá trị Di sản Văn hóa Việt Nam đang được triển khai với quy mô lớn và mức đầu tư lên tới 350.000 tỷ đồng trong 11 năm tới. Kế hoạch này sẽ được tổng hợp trên cơ sở đề xuất của các địa phương và bộ ngành. Hội đồng thẩm định quốc gia sẽ tiến hành đánh giá tính khả thi, hiệu quả và cân đối nguồn lực từ ngân sách trung ương và địa phương.
Số tiền đầu tư lớn này sẽ được phân bổ cho tất cả các địa phương trên toàn quốc, từ cấp xã, huyện, tỉnh. Tuy nhiên, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch chỉ có vai trò tham gia quản lý nhà nước và không nắm giữ nguồn vốn này. Nhờ có chương trình này, hy vọng các di sản văn hóa của Việt Nam sẽ được bảo tồn và phát triển một cách hiệu quả, góp phần thúc đẩy sự phát triển văn hoá, du lịch và kinh tế của đất nước.
Chương trình mục tiêu quốc gia chấn hưng, phát triển văn hóa sẽ là cơ hội to lớn để tăng cường hoạt động sáng tạo, sáng tác và kinh doanh dịch vụ trong ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam. Đặc biệt, khối tư nhân sẽ được hỗ trợ trực tiếp để phát triển năng lực cạnh tranh cao. Mục tiêu của chương trình là thu hút hiệu quả nguồn lực từ doanh nghiệp và cá nhân tham gia đầu tư vào văn hóa.
Dưới góc nhìn của ông, Chương trình thành công sẽ tạo ra sự chuyển biến căn bản trong sự nghiệp phát triển văn hóa và xây dựng con người Việt Nam. Điều này có nghĩa là việc quản lý xã hội bằng pháp luật rất quan trọng, nhưng cốt cách văn hóa của dân tộc cũng không thể bỏ qua. Văn hóa của mỗi dân tộc có giá trị riêng, được giữ gìn và trao truyền qua nhiều thế hệ. Qua đó, xây dựng xã hội văn minh, hiện đại và tạo ra đất nước và dân tộc có bản sắc riêng, giảm tiêu cực và xuống cấp đạo đức.
Vì vậy, ông kỳ vọng rằng chương trình sẽ không chỉ hỗ trợ cho ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam phát triển mạnh mẽ hơn mà còn tôn vinh và bảo tồn được cốt cách văn hóa của dân tộc. Nếu thành công, chương trình này sẽ là một bước đột phá quan trọng trong sự nghiệp xây dựng đất nước và con người Việt Nam.